Keurmerk korrels van autoband stelt weinig voor

Eén van de grote producenten van rubbergranulaat - de korrels van oude autobanden die op kunstgras voetbalvelden liggen - heeft sinds maart 2012 een milieukeurmerk: het Milieukeur. Het hergebruik van autobanden is goed voor het milieu en het product brengt geen risico’s voor de omgeving en de gezondheid met zich mee. Dat is althans de redenering van de producent van de korrels, Granuflex. Maar die bewering klopt niet en de eisen die stichting Milieukeur heeft gesteld, stellen weinig voor.

Granuflex vroeg in 2011 het Milieukeur aan voor rubbergranulaat met de naam Sportsfill Eco+. Stichting Milieukeur stelde vervolgens een schema op met eisen waaraan het product moest voldoen om in aanmerking te komen voor dit keurmerk. Een van die eisen was dat het granulaat alleen van oude autobanden mocht zijn gemaakt en dus niet van ander rubber afval. Ook mochten er geen gevaarlijke stoffen aan het rubber worden toegevoegd en het materiaal mocht niet te veel metalen uitscheiden..

Granuflex kreeg het milieukeur voor de rubberen korrels, ondanks het feit dat al jaren bekend is dat uit de rubberkorrels te veel zink vrijkomt dat in de bodem onder de grasvelden terecht komt. Dit was destijds ook een van de kritiekpunten op het toekennen van het Milieukeur aan Granuflex: de rubberen korrels scheiden meer zink uit dan goed is voor het milieu. Granuflex onderving dit probleem door te stellen dat er onder de kunstgrasvelden een zandlaag moest worden aangelegd waarin dit zink werd vastgehouden zodat het niet in het milieu terecht zou komen. Maar wie garandeert dat die zandlaag er altijd komt? En wie is er verantwoordelijk voor wat er met dat zand gebeurt als het kunstgrasveld weer wordt verwijderd?

Volgens de Ineke Vlot van stichting Milieukeur staat in de certificeringseisen duidelijk dat de houder van het keurmerk, in dit geval Granuflex, die voorzorgsmaatregelen aan haar afnemers moet melden. Maar Milieukeur zegt ook dat ze niet kan afdwingen dat daar daadwerkelijk naar wordt gehandeld. Kortom: Milieukeur controleert niet of deze voorzorgsmaatregelen worden uitgevoerd. Ineke Vlot hierover: ‘Als zou blijken dat dit in de praktijk niet goed werkt, dan zouden we de eisen kunnen bijstellen.’

Zelfs als de eigenaars van de kunstgrasvelden zich aan deze voorzorgsmaatregelen houden en het zand met het zink veilig verwerken, dan zijn er nog andere milieuproblemen. Sinds het voorjaar van 2016 is er ook discussie over het grote aantal rubberen korrels dat in het oppervlaktewater en het riool belandt. Het granulaat komt ook naast de velden terecht en kan bij regen in sloten of afwateringssystemen belanden. Ook nemen voetballers de korrels in hun kleding mee naar huis, waar ze via de wasmachine in het riool terechtkomen. Volgens Ineke Vlot van Milieukeur speelde deze discussie nog niet toen het certificatieschema voor rubbergranulaat werd vastgesteld.

Een ander punt van kritiek betreft de criteria ten aanzien van de gezondheidsrisico’s. Daarin staat dat het rubbergranulaat vanwege risico’s bij huidcontact moet voldoen aan het ‘Besluit en Regeling Bodemkwaliteit’. In dat besluit staan de maximale normen voor bijvoorbeeld metalen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Op basis van dit besluit heeft Milieukeur de certificeringseisen voor gezondheidsrisico’s opgesteld. Maar het Besluit en Regeling Bodemkwaliteit is een milieumaatregel, geen gezondheidsmaatregel. Milieukeur heeft zich bij het opstellen van de eisen voor gezondheidsrisico’s van rubbergranulaat dus op milieunormen gebaseerd, niet op normen voor gezondheidsrisico’s.

Volgens Vlot waren er op het moment van het opstellen van de certificeringseisen geen betere normen. Maar dit klopt niet: de laatste versie van de certificeringseisen is van 15 november 2015, toen was al bijna twee jaar bekend dat de EU per december 2015 strengere regels zou gaan stellen aan PAK’s in rubberproducten. In de zogenaamde REACH-regeling (de Europese verordening over de productie van en handel in chemische stoffen) geldt voor acht soorten PAK’s een maximum van 1 milligram per kilo voor producten waarmee de consument huidcontact heeft. Dat voor rubbergranulaat tot nu toe een uitzondering werd gemaakt, zoals uit de uitzending ‘Gevaarlijk spel’ blijkt, doet hier niets aan af.

Van een product dat het goedkeuringsstempel van stichting Milieukeur draagt zou je toch mogen verwachten dat het aan strenge gezondheidseisen voldoet? ‘Ik begrijp die redenering, maar dat is in dit geval niet aan de orde geweest’, zegt Vlot. ‘Als er nu weer nieuwe inzichten zijn, dan kunnen we dat altijd opnieuw bekijken.’

Lees meer over het gebruik van rubbergranulaat op Zembla-extra  en bekijk de uitzending 'Gevaarlijk spel' .