Muurhooiwagen weggevaagd door Italiaanse nieuwkomer

De muurhooiwagen was een zeer algemene soort in ons land. Door de komst van een zuidelijke nieuwkomer, de rode hooiwagen, kreeg hij echter te maken met een geduchte concurrent. De muurhooiwagen is daardoor weggevaagd uit grote delen van Europa en een ernstig bedreigde soort geworden.

De rode hooiwagen is een concurrent voor de muurhooiwagen omdat hun leefwijzen veel op elkaar lijken. De nieuwkomer blijkt sterker en de muurhooiwagen is overal in Europa aan het verdwijnen. In Nederland werd ook gedacht dat de muurhooiwagen was verdwenen, omdat er geen waarnemingen waren uit de periode 2007-2011.

In 2012 werden echter twee kleine populaties van de muurhooiwagen ontdekt, in Zuid-Limburg en Rotterdam. De dieren bevonden zich op koude, donkere plekken: een tunnel en de muren onder een snelwegviaduct. Een theorie is dat het daar te koud is voor de Italiaanse nieuwkomer en dat dit soort leefgebieden nog de enige plekken zijn waar de muurhooiwagen zich weet te handhaven.

De populatie in Rotterdam is klein en hier zijn maximaal 30 individuen waargenomen. De populatie in Zuid-Limburg is ook klein en wordt elk jaar in oktober, als de dieren volwassen zijn, door EIS onderzocht. In de periode tussen 2012 en 2015 schommelde het aantal individuen hier tussen de 11 en 58 individuen. De telling van dit jaar heeft 56 exemplaren opgeleverd.

De twee bekende leefgebieden zijn van groot belang voor de soort, niet alleen binnen ons land, maar ook internationaal. In België is de soort namelijk na 1993 niet meer gezien, in Duitsland zijn er geen waarnemingen na 2006 (en is de muurhooiwagen op de rode lijst gezet) en in Frankrijk zijn er geen waarnemingen meer sinds 2011.

De toekomst van de muurhooiwagen in ons land is echter onzeker. De twee populaties zijn zo klein dat ze vatbaar zijn voor natuurlijke populatieschommelingen of effecten van inteelt. In Rotterdam bevinden de dieren zich onder een rijksweg in een druk industriegebied en is bescherming lastig te regelen. In Zuid-Limburg wordt het leefgebied wél beschermd door de terreinbeheerder de Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij.

In 2014 ging Janine Abbring voor Vroege Vogels TV nog op zoek naar de muurhooiwagen. Tot dan was de muurhooiwagen uitgestorven gewaand in Nederland. Maar hij bleek er toch nog te zijn, op twee piepkleine plekjes:

Bron: Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten en Nature Today