Natuurmonumenten aan provincies: stop de watercrisis in de natuur!

Nederland stevent af op een watercrisis met grote ecologische en economische gevolgen, die niet onderdoen voor de stikstofcrisis. Natuurmonumenten vraagt provincies en waterschappen die nu hun gebiedsplannen maken ook met oplossingen te komen voor deze watercrisis. De natuur trekt al jaren aan het kortste eind bij de verdeling van water. Het weinige beschikbare water is vaak niet van goede kwaliteit en maakt de natuur ziek. Natuurmonumenten vraagt met een petitie aan alle provincies: stop nu ook de watercrisis!

Nu in de lente de temperaturen weer stijgen en de grondwaterpeilen in het hele land weer omlaag worden gebracht, zullen zowel hoog- als laaggelegen natuurgebieden verder verslechteren. Nog maar 15 procent van de populaties van oorspronkelijke plant- en diersoorten is in Nederland overgebleven en verdroging en vervuiling bedreigt zo’n 40 procent van deze planten en dieren.  

Binnen vier jaar moet al ons water voldoen aan de Europese kwaliteitsnormen. Door mest, bestrijdingsmiddelen, medicijnresten en industriële lozingen voldoet slechts één procent daaraan. Deze stille watercrisis is een tikkende tijdbom voor natuur, landbouw en economie. Oer-Hollandse tradities helpen niet: nog altijd voeren we ons water zo snel mogelijk af naar zee. Door een ingenieus systeem van kanalen, sloten, sluizen, pompen en gemalen is ons land in feite een gigantische zeef geworden. Vanwege de extreme droogtes en overstromingen van de laatste jaren zouden we het water juist veel langer moeten vasthouden. 

De natuur kan een sterke bondgenoot zijn bij het bestrijden van crises. Dat kan met robuuste en verbonden natuurgebieden die het water de kans geven langzaam de bodem te infiltreren, door natuurlijke klimaatbuffers, meanderende ondiepe waterlopen met zachte oevers, overloopgebieden en natuurlijke waterbergingen. Als we droge veengronden ook weer vernatten, kunnen die gaan bijdragen aan de Nederlandse klimaatplannen door enorme hoeveelheden broeikasgassen vast te houden.  

Er is nu politiek momentum voor een beter waterbeleid. Nederland maakt stevig klimaatbeleid en heeft ruim 24 miljard euro vrijgemaakt voor de gebiedsplannen van de provincies voor duurzame landbouw en natuur. Het publieke debat over die gelden gaat nu nog alleen over stikstof. Maar als de provinciebesturen met de miljarden ook meer water beschikbaar maken voor verdrogende natuur en de waterkwaliteit verbeteren dan zullen ook de klimaat – en stikstofmaatregelen beter uitpakken. Alleen door de crises tegelijkertijd aan te pakken herstellen we de natuur en krijgen boeren meer zekerheid en een duurzaam toekomstperspectief.  

Botshol en de Oostelijke Vechtplassen op de grens van Utrecht en Noord-Holland zijn laagveen-gebieden. Van oorsprong is het water er rijk aan waterplanten, waterdiertjes en vissen. Maar de waterkwaliteit in deze veengebieden is slecht.

Waterecoloog Renske Diek: “Door te veel voedingsstoffen staat de waterkwaliteit er belabberd voor. In Botshol is het water nu troebel, vol algen. Door gebrek aan licht zijn kenmerkende soorten verdwenen, zoals kranswieren. Het is nu één grote onderwaterwoestijn geworden. In enkele oostelijke Vechtplassen leven nog maar één of twee soorten waterplanten, exoten die de plassen nu overwoekeren. In de natuur hangt alles met elkaar samen. Zodra cruciale soorten verdwijnen stort het hele ecosysteem in.” 

De Baakse Beek in de Achterhoek stond de afgelopen vijf jaar vier keer langdurig droog: een drama voor de inheemse flora en fauna. Ecoloog Michiel Schaap: “Er zijn al soorten verloren of we staan op het punt ze te verliezen. Denk aan de beekprik, de beekrombout en de bosbeekjuffer. Zelfs dassen hebben het zwaar, net als bruine kikkers en padden. Planten die afhankelijk zijn van grondwater zoals de slanke sleutelbloem en beukenbomen redden het niet.”

Ook in de Achterhoek is het staand beleid om het water zo snel mogelijk af te voeren naar de IJssel om overstromingen te voorkomen. Maar de situatie is omgeslagen: er is nu een enorm watertekort waar ook landbouw en industrie ter plaatse last van hebben. Natuurmonumenten pleit er sterk voor om het water langer vast te houden. Op sommige plekken zijn de beekdalen nu hersteld, maar dat is te weinig om de verdroging aan te pakken. Natuurmonumenten is in overleg hierover met de provincie, het waterschap, landbouworganisaties, het waterwinbedrijf en andere belanghebbenden. Schaap: “Daar komen goede plannen uit voort, maar uitvoeren gaat niet snel genoeg. De tijd tikt door en onze natuur blijft onder het watergebrek lijden.” 

Natuurliefhebbers kunnen de watercrisis in de natuur hoger op agenda krijgen door hun eigen provincie te vragen om voldoende en schoon water voor de natuur. Natuurmonumenten verzamelt de verzoeken en bezorgt die voor de zomer met aanbevelingen bij provincies en waterschappen. Al 30.000 mensen hebben deze getekend. 

Bron: Natuurmonumenten