Op pad met Menno Bentveld: Limburgse kannibaal

"De mens verknalt veel in de natuur", aldus Menno Bentveld. Maar in Limburg komt hij een zeldzame soort tegen die vooral zichzelf dwars zit. Hoe heeft de evolutie kannibalisme in hemelsnaam kunnen bedenken? Voor de Varagids schrijft Menno Bentveld iedere week een introductie bij de aflevering van Vroege Vogels TV.

Lees hieronder de gehele column:

De mens verknalt veel in de natuur. Ja, ik weet het. Ik schaam me, ik voel me er slecht over en ik lig ervan wakker, heus. Soms denk ik er iets aan te kunnen doen, vaak vrees ik dat het weinig zin heeft wat ik doe of laat, maar dan doe of laat ik het toch maar, in de hoop dat het niet schaadt maar baat.

Maar heel soms zijn wij het niet die dieren om zeep helpen of ze dwars zitten of tenminste: niet direct. Dan doen ze het zelf. Dan sta je erbij, dan kijk je ernaar en snap je er geen jota van.

Neem de beekforel. Een zoetwatervis van ongeveer 60 centimeter lang, gehuld in een geelbruine bolletjestrui, die houdt van snelstromend, steenkoud water met een bodem van grind. Komt maar op weinig plekken in Nederland voor want ofwel er zijn simpelweg geen snelstromende beekjes (geen bergen, niet onze schuld) ofwel we hebben de beken rechtgetrokken om sneller water af te kunnen voeren. Daar zijn we al grofweg duizend jaar wereldkampioen in met als gevolg dat de zoete druppel die ons land binnenkomt binnen no time in de zoute Noordzee ligt. (Wel onze schuld. En pas als die druppel voor de kust van Katwijk drijft slaan we onszelf voor de kop omdat iedereen, boer, burger en natuurlui die druppel eigenlijk nogal nodig had, voor zijn maisakker, opblaasbadje of veenmoeras).

Enfin, die beekforel kom je dus op niet veel plekken in ons land tegen. Ecologen en natuurorganisaties zetten alles op alles om erachter te komen waarom er nauwelijks jongen opgroeien. Er worden immers volwassen dieren gezien, die paaien en eitjes afzetten, waar jonge visjes uit tevoorschijn komen. Maar waarom er nauwelijks kleuter- en pubervisjes worden waargenomen is een raadsel.

Wij in Zuid-Limburg dus mee met beekforelonderzoekers. Na een uur struinen en scheppen door het water hadden we beet: er zwommen wat kleine exemplaren in het net, die werden bestudeerd, geteld en weer vrijgelaten. Om aan het eind van het onderzoekstraject ook nog een joekel van een vis te pakken te krijgen. Ook voor een niet sportvisser is het een kick om zo’n prachtige vis van heel dichtbij te mogen bewonderen.

Op de vraag wat deze roofvis zoal eet, antwoorden de onderzoekers doodleuk: alles wat ze te pakken kunnen krijgen: insecten, rivierkreeften en kleine visjes zoals beekforel… Huh? Kleine beekforel? Ja. De visjes waarvan we ons afvragen waarom ze niet opgroeien? Ja, die. Wij doen er van alles aan om ze te beschermen en ze worden opgevreten door hun ouders? Tja, die moeten ook eten. Maar hoe heeft de evolutie dit in hemelsnaam bedacht? Wat is er slim aan deze strategie?

In veel gevallen vraagt onderzoek om meer onderzoek. En in andere gevallen schiet je echter geen zinnige vraag meer te binnen en sta je met een bek vol tanden te kijken naar hoe het allemaal werkt in de natuur.

Kijk zondag 8 juni 2025 om 19.25 uur naar de uitzending over de Mergelland Zuid-Limburg op NPO 2.