Reacties op de klimaatplannen van de Europese Commissie

Woensdag presenteerde de Europese Commissie een groot pakket aan maatregelen dat moet leiden tot 55 procent minder uitstoot aan broeikasgassen dan in 1990. De reactie op deze plannen zijn over het algemeen positief, maar organisaties plaatsen ook kanttekeningen . Zo vinden sommige dat de plannen niet ver genoeg gaan, andere maken zich zorgen over de verdeling van de kosten en hameren op het creëren van draagvlak.

Milieuorganisaties reageren over het algemeen positief op de klimaatplannen van de Europese Commissie. "Europa laat zien welke kant het op moet. Nederland kan niet achterblijven en moet nu het klimaatdoel aanscherpen", melden Milieudefensie, Natuur & Milieu, Greenpeace en de Natuur en Milieufederaties in een gezamenlijke eerste reactie. In het volgende regeerakkoord zouden zij het liefst geregeld zien dat de CO2-uitstoot in 2030 met 65 procent moet zijn verminderd.

De Jonge Klimaatbeweging noemen het idee van een CO2-heffing aan de grens een "heel slimme zet". Door die heffing gaan ook bedrijven van buiten Europa betalen voor de CO2-uitstoot van de producten die ze naar Europa exporteren. Dit is een wereldwijde prikkel om te verduurzamen. Toch zouden ook de jongeren graag een nog hoger ambitieniveau zien.

Volgens staalconcern Tata Steel, dat in Nederland vaak in opspraak is omdat het te weinig zou doen aan vergroening, zijn de nieuwe Europese plannen in overeenstemming zijn met de eigen ambities. Het pakket biedt daarnaast ook mogelijkheden om met Europese middelen de eigen bedrijfsprocessen aan te passen, door ruimere mogelijkheden om overheidssteun te krijgen. In de voorstellen staan verder initiatieven die beogen dat het bedrijf concurrerend kan blijven ten opzichte van staalbedrijven buiten Europa die minder zijn gebonden aan strenge milieueisen. Voor vervuilende bedrijven van buiten de EU komt er namelijk een zogenoemde grensheffing.

Tata Steel probeert bijvoorbeeld te vergroenen door middel van het opslaan van de uitgestoten CO2 in de bodem van de Noordzee. Maar volgens FNV is veel meer mogelijk.De bond kwam zelf met een plan om Tata Steel binnen vijf jaar af te krijgen van kolen. De hoogovens en een groot deel van de andere installaties zouden ook kunnen draaien op groene stroom en aardgas. En op iets langere termijn zou Tata Steel dan kunnen overstappen op waterstof als brandstof voor zijn installaties. 

Het omvangrijke en ambitieuze pakket van de Europese Commissie is breed en raakt ook woningen en de woonomgeving. De voorstellen zullen grote impact hebben op de huiseigenaren. Er zo wordt een CO2-heffing op brandstoffen voorgesteld, waardoor de rekening voor de verwarming van woningen flink zal gaan stijgen.  Ook zijn er plannen dat huishoudens veel meer duurzame energie gaan opwekken, bijvoorbeeld zonnepanelen, zonnecollectoren of een warmtepomp verplicht te maken. Later dit jaar zal de EC ook met het voorstel komen om bestaande gebouwen verplicht stapsgewijs energiezuiniger te maken.

Pas daarom op voor een onoverzichtelijke stapeling aan maatregelen voor woningen en huiseigenaren, waarschuwt Vereniging Eigen Huis naar aanleiding van de Green Deal. De vereniging ndersteunt de klimaatdoelen, maar om deze te halen zullen huiseigenaren veel meer moeten worden betrokken bij het klimaatbeleid en bij een evenwichtige verdeling van de lasten tussen burgers en bedrijven. Zonder deze betrokkenheid zal er geen succesvolle energietransitie plaatsvinden, zo waarschuwt de vereniging. Een nieuw kabinet moet hierin stevig de regie nemen, vindt de vereniging.

Volgens brancheorganisatie LTO Nederland is het wetgevingspakket het meest ingrijpende in decennia. De boeren vinden het daarom belangrijk dat zij straks financieel beloond worden voor hun klimaatinspanningen. De grote ambities op Europees niveau zijn volgens LTO-voorzitter Sjaak van der Tak alleen waar te maken als er draagvlak is.

Voor de landbouw hakt onder meer de hogere doelstelling voor het terugbrengen van de uitstoot van broeikasgassen erin. Ook zijn er veranderingen voorgesteld in wat LTO de uitstootboekhouding noemt. Dat kan voor Nederlandse boeren soms ongunstig uitpakken. LTO wijst er verder op dat de landbouw hier al erg efficiënt werkt en relatief een zeer beperkte broeikasgasuitstoot zou hebben. Daardoor kan de sector hier volgens LTO maar een beperkte extra bijdrage leveren.

Nu betaal je voor een treinreis wel indirect CO2-heffingen, maar voor een vlucht naar Bali niet. De Europese Commissie stelt nu voor vliegtuigbrandstof te belasten. Maar volgens luchtvaartmaatschappij KLM zal dit niet helpen bij het behalen van de gestelde doelen. Het zou volgens KLM  kunnen leiden tot extra kilometers omdat maatschappijen om zullen vliegen om Europa te vermijden. Ook de internationale luchtvaartorganisatie IATA wil dat er mondiale afspraken komen.

Volgens zowel IATA als KLM is het zinvoller om in te zetten op zaken als duurzame vliegtuigbrandstof. Ook moet het Europese luchtruim opnieuw worden ingedeeld zodat de luchtverkeersleiding directere routes kan plannen. Dat zou een brandstofbesparing van 10 procent kunnen opleveren op Europese vluchten. Tenslotte wil de luchtvaart ook vol in blijven zetten op de ontwikkeling van zaken als elektrisch vliegen en vliegen op waterstof, die kunnen in de jaren na 2030 tot 2050 voor een verdere verschoning van de sector zorgen.

In hoeverre gaan burgers de komende jaren extra betalen voor de CO2-uitstoot die hun energiegebruik veroorzaakt? "Dat wordt nog een hele politieke discussie", voorziet klimaatchef Pieter Boot van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). De Nederlandse energiebelasting voor kleine verbruikers is al relatief hoog, legde Boot uit. Of toekomstige CO2-heffingen daar simpelweg bovenop komen, of op een andere manier worden verdeeld, is een politieke vraag. Daar zal het volgende kabinet een beslissing over moeten nemen.

In de Europese plannen krijgt ook de uitstoot van de bebouwde omgeving (huizen en kantoren) en het vervoer boven een bepaald niveau een prijskaartje. Hoe dat precies gaat uitpakken voor burgers, valt nog niet goed te zeggen. Een van de uitgangspunten van de EU is dat vooral de leveranciers van energie de kosten betalen. Zij zouden die wel weer kunnen doorberekenen aan klanten. Boot vond wel dat de Europese Commissie duidelijk maakte dat het hier "niet alleen over milieubeleid gaat", maar over de richting van de hele economie en maatschappij. 

De nieuwe klimaatplannen van de Europese Commissie zorgen waarschijnlijk voor een eerlijker speelveld in de Europese Unie. Dat zeggen ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland. Nederland kan dankzij een gecoördineerde Europese aanpak namelijk sneller en tegen lagere kosten CO2-emissiereducties realiseren, denken ze. Door de grensheffing zou volgens de ondernemers oneerlijke concurrentie van buiten Europa worden vermeden. Wel maken ze zich zorgen dat exporteurs elders op de wereldmarkt nadelen ondervinden van het nieuwe beleid.

Om de EU-plannen realiteit te maken in eigen land is het in de ogen van de ondernemers zaak dat de Nederlandse overheid de uitvoering van het Klimaatakkoord nu echt ter hand neemt. Er moet bijvoorbeeld de benodigde infrastructuur voor waterstof, CO2 en elektriciteit worden aangelegd. 

Bron: ANP