Stikstof veroorzaakt kalkgebrek bij jonge vogeltjes

Bomen sterven en jonge vogels breken hun pootjes als gevolg van de gigantische uitstoot van stikstof. Zure regen lijkt misschien iets van vroeger. Maar door de weer toenemende uitstoot van stikstof verzuurt de natuur nog steeds. Bomen en planten gaan dood door een overmaat aan stikstof, eischalen worden steeds dunner, waardoor de inhoud verdroogt, en jonge vogels breken al in het nest hun botten bij gebrek aan kalk, vertelt onderzoeker Arnold van den Burg van het bureau Biosphere.  

De ‘oude vorm’ van zure regen betrof uitstoot van onder andere zwaveldioxide uit de industrie. Die uitstoot was met name in de jaren zeventig van de vorige eeuw tot grote hoogte gestegen. Die uitstoot is aangepakt, waardoor zelfs wel eens smalend wordt gezegd dat zure regen een verzinsel was van de milieubeweging. Maar ondertussen zorgt de uitstoot van stikstof, met name uit de landbouw, voor een voortdurende vermesting en ook zuring. En die stikstofuitstoot neemt de laatste jaren weer toe!

Arnold van den Burg vergelijkt de natuur onder die hoge stikstofuitstoot met een junkfoodconsument: het vele stikstof - een essentiële bouwstof voor plant en dier –  jaagt de groei van planten aan, maar veel andere essentiële voedingsstoffen ontbreken. Daardoor missen bijvoorbeeld eikenbomen bepaalde aminozuren (bouwstenen van eiwitten) en sterven ze nu massaal af.

Een tweede effect van het stikstofoverschot is dat er zuur wordt gevormd. Dat zuur lost kalk in de bodem op, dat daardoor uitspoelt. In de tweede helft van de vorige eeuw is op die manier al een enorm kalktekort ontstaan, dat nooit is aangevuld. Nu wordt dat alleen maar weer erger. De gevolgen ziet Van den Burg in de nestkasten waar hij onderzoek mee doet: mezenkuikens breken hun poten of ze krijgen pootjes die haast van rubber lijken, als gevolg van een ernstig kalktekort.

Volgens Van den Burg moeten er twee dingen gebeuren. Ten eerste moet ‘de kraan dicht’ waar het de overmatige uitstoot van stikstof betreft. ‘Het is op dit punt allang geen vijf voor twaalf meer, het is al twee of drie uur!’, stelt hij. Omdat er al zoveel schade is aangericht, moet er ook herstelwerk worden gedaan. ‘Ik zou het liefst een groot experiment opzetten met het bekalken van de bossen op de hoge zandgronden’, zegt de onderzoeker. Met een uitgekiend mengsel van kalk en andere essentiële elementen, moeten we kijken of we de tekorten in de bossen weer kunnen aanvullen. Het is vooral zoeken naar geldschieters die zo’n experiment aandurven. 

Van der Burg noemt de problemen rond de stikstofuitstoot erger dan de klimaatverandering: "Klimaatverandering, dat gaan wij als mensen direct voelen. De stikstofuitstoot is 'alleen maar' een probleem van de natuur. Maar ondertussen is dat probleem wel gigantisch geworden. Het is in de bossen op bijvoorbeeld de Veluwe al heel stil aan het worden. Vogels verdwijnen bij gebrek aan voedsel, want ook slakken en insecten verdwijnen bij gebrek aan kalk! En anders dan het klimaatprobleem, is de stikstofuitstoot vooral een Nederlands probleem. Door al ons gesleep met veevoer over de wereld zitten we hier met een bizar overschot aan voedingsstoffen."

Tip: Mocht je de vogels in je tuin aan extra kalk willen helpen, dan kun je goed uitgekookte en fijngestampte eierschillen geven. Geef nooit melk!