Stikstof verstoort relaties tussen schimmels en planten

De regen van de afgelopen tijd luidde de herfst in, en dat betekent paddenstoelen! Paddenstoelen zijn de vruchten van schimmels, en deze kunnen grofweg in drie verschillende groepen opgedeeld worden: de afbrekers, de parasieten en degene die relaties aangaan met planten. Een overmaat aan stikstof benadeeld de relatievormende soorten, terwijl de afbrekers en parasieten hier juist van profiteren. We gaan in gesprek met Aldert Gutter van de Nederlandse Mycologische Vereniging.

De afbrekers onder de schimmels vervullen een belangrijke functie in het ecosysteem; zonder hen zou de kringloop stilstaan. Deze schimmels zijn een van de weinige organismen die lignine kunnen afbreken; de moleculen die hout stevigheid geeft. Bekende voorbeelden van afbrekers zijn de voetbalgrote reuzenbovist en de porseleinzwam; een glazig witte zwam die vooral op dood beukenhout groeit.

Sommige schimmels breken niet alleen af, maar parasiteren op levende organismen. Zo zijn er schimmels die zogenaamde nematoden eten; een soort kleine wormpjes. De paddenstoel met de illustere naam dennenmoorder doordringt bomen om ze later te ‘vermoorden’. Parasitaire schimmels zorgen er onder meer voor dat soorten nooit gaan overheersen, en houden hiermee het ecosysteem in evenwicht.

Ten slotte zijn er ook schimmels die relaties aan gaan met planten. De plant levert hierbij onder andere suikers, terwijl de schimmel daar bijvoorbeeld mineralen en water voor terug geeft. Ongeveer 80% van alle plantensoorten maakt gebruik van zo’n relatie. Een bekend voorbeeld is de rood-met-witte-stippen-paddenstoel, de vliegenzwam, die relaties aangaat met vooral berken, eiken en dennen.

Een overmaat aan stikstof zorgt ervoor dat planten stikstof makkelijker opnemen, en hierdoor minder afhankelijk zijn van schimmels. Daardoor investeren planten minder in hun relatie met schimmels; ze gaan minder suikers leveren. Dit komt de schimmels niet ten goede, maar de planten uiteindelijk ook niet. Planten gaan op den duur namelijk ook andere stoffen missen die schimmels leveren, en worden daardoor kwetsbaarder voor ziektes. Dit komt de parasitaire schimmels ten goede, en uiteindelijk ook de afbrekers, die zo meer dood materiaal ter beschikking hebben. Deze verschuiving zorgt helaas voor een disbalans in de natuur.