Winterweer straft trekvogels die blijven plakken

De roodborsttapuit is in principe een trekvogel, maar een heel klein deel van de populatie blijft in Nederland overwinteren. Daar betalen ze in winterweken als deze een zware prijs voor, ontdekte bioloog Christiaan Both.

Both dook voor zijn onderzoek in de bestanden van de site waarneming.nl. Daar ontdekte hij dat het aantal 'overwinteraars' onder de trekvogels van jaar op jaar steeds een klein beetje toeneemt. Tot het moment dat er een keer een strengere winter optreedt. Dan storten de aantallen in. "Overigens gaat het in alle gevallen maar om een klein percentage", benadrukt Both. "Bij de roodborsttapuit heb je het over één tot maximaal drie procent van de vogels die hier aan het eind van het broedseizoen aanwezig zijn."

Het onderzoek laat zien dat trekgedrag van de roodborsttapuit voor een belangrijk deel erfelijk is, denkt Both. "Als de aantallen door een strenge winter zijn ingestort, zijn er ook minder vogels die 'blijven' in de genen hebben zitten. In de jaren daarna krabbelt dat vervolgens weer langzaam op, omdat blijvers in principe wel een voorsprong hebben. Ze kunnen eerder beginnen met broeden en gaan ook langer door, dus ze krijgen ook meer jongen. Maar dit zegt zeker niet dat trekgedrag voor álle soorten erfelijk is. Van bijvoorbeeld grutto's weten we dat zij hun trekgedrag 'leren' in de loop van hun eerste levensjaar."

Nu de aantallen overwinterende roodborsttapuiten dit jaar misschien instorten, is er voor de populatie als geheel niets aan de hand. Er zitten nog heel veel soortgenoten in het warme Middellandse Zeegebied, die straks gewoon weer terugkeren. Heel anders is dat voor bijvoorbeeld ijsvogels. Die blijven in het grootste deel van de gevalen en betalen daarvoor een hoge prijs. "Maar dit laat wel zien dat trekgedrag in de loop van de tijd kan verschuiven", zegt Both. "Thijsse schreef honderd jaar terug al hoe merels steeds vaker in Nederland blijven. Ja, de merel was óók ooit een trekvogel."