Tuinierende wormen ondermijnen dijken

Dijken zouden lager kunnen zijn als ze beschermd worden door golvendempende, grassige kwelders. Maar het buitendijkse kweldergras heeft het moeilijk, niet alleen door sterkere golven, maar ook door wormen die de zaden van het gras blijken te gebruiken voor hun eigen akkerbouw. De wormen vertonen nooit eerder geobserveerd gedrag: ze stoppen de harde graszaden diep weg in de kwelderbodem en laten ze daar ontkiemen voordat ze de sappige plantjes opeten. Wormen die leven op dit 'superfood'-dieet van kiemplantjes blaken van gezondheid. Maar ze zorgen er ook voor dat veel graszaden geen kans krijgen om uit te groeien tot planten die de kwelder, en daarmee ook de achterliggende dijk, beschermen tegen de golven.

Dit zijn de belangrijkste conclusies uit het promotieonderzoek van Zhenchang Zhu bij het NIOZ (Koninklijk Nederland Instituut voor Onderzoek der Zee), dat hij op maandag 20 maart verdedigt aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Door hun sterk remmende werking op golven wordt kustvegetatie in de vorm van kwelders en schorren vaak voorgesteld als een natuurlijke oplossing ('Building with Nature') om dijken minder hoog te hoeven maken. Maar de conditie van zulke buitendijkse kwelders vermindert wereldwijd. Herstelinspanningen om het kwelderoppervlak te vergroten mislukken vaak doordat de zaden van kwelderplanten zich onvoldoende ontwikkelen in de barre kustmilieus. Voor een gezonde kweldervegetatie moeten er voldoende zaden belanden op een juiste diepte; niet te ondiep (zodat ze op hun plaats blijven), maar ook weer niet te diep (waardoor ze niet ontkiemen).

De worm - een veelkleurige zeeduizendpoot (ook wel zager genaamd, of Hediste diversicolor ) - leeft in gangen in het sediment van wadplaten en schorren en is een opportunistische alleseter. Zhenchang Zhu ontdekte met zijn team het unieke gedrag van wormen om aan hoogwaardig voedsel te komen. Wormen die leefden van hun zelfverbouwde kiemplantjes werden 20% zwaarder dan wormen die harde, ongekiemde zaden aten.

Of de diepte van het begraven zaad 'goed' is, is afhankelijk van golfcondities en de bijbehorende stabiliteit van het sediment. Zhenchang Zhu: "De kieming van voldoende zaad van kwelderplanten is de sleutel tot de groei van het kwelderareaal. Dit zal waarschijnlijk in de toekomst moeilijker worden, want de stijgende zeespiegel en in aantal en sterkte toenemende stormen zullen de golferosie op wadplaten doen toenemen. Dit vermindert op de lange termijn de betrouwbaarheid van kwelders als natuurlijke manier van kustbescherming tegen stormen".

Bron: Radboud University Nijmegen