Tussen glimlach en grimas

Veel aanstekelijker wordt het niet. Kijken of luisteren naar een schaterende baby. Het internet staat vol met dit soort filmpjes. Volgens hoogleraar cognitieve psychologie Mariska Kret komt de lach van baby’s overeen met de lach van mensapen. Terwijl volwassenen vooral lachen tijdens het uitademen, kunnen baby’s en mensapen het zowel bij het in- en uitademen. Lachen is niet alleen voorbehouden aan mensen, of mensapen. Ook ratten en duiven kunnen het uitschateren. Kret heeft het boek 'Tussen glimlach en grimas' geschreven, over het repertoire van emoties bij dieren en mensen.

Voor alle dieren die in sociale groepen leven zijn is het belangrijk te begrijpen waar hun soortgenoten zich mee bezighouden. Gezichtsexpressies, lichaamstaal en andere emotionele uitingen spelen daarbij een belangrijke rol. Kret schrijft laat in haar boek zien dat er verschillen zijn tussen mens en dier, maar ook overeenkomsten. Zo deed ze experimenten met chimpansees en bonobo’s. Ze liet de apen plaatjes zien van soortgenoten. Zowel neutrale afbeeldingen als foto’s waarop emotie te zien was. Wat blijkt? De chimpansees en bonobo’s kijken met meer interesse naar de plaatjes met emoties.

Alle apen kunnen lachen en doen dat volgens Kret vooral tijdens spel. En terwijl mensen uitademen, als ze ha-ha-ha uitstoten, doen chimpansees dat om en om. Ze maken dus het lachend geluid (een soort gehijg) tijdens in het in- en uitademen. De orang-oetan maakt juist een knorrend geluid. Maar niet alleen mensapen lachen. Ook duiven en zelfs ratten doen het. In een volgend boek zal Kret ingaan op emoties bij dieren die nog wat verder van de mens afstaan.

Lachen is niet de enige uiting van emotie. Het kan via lichaamstaal, gezichtsexpressies, geluid of zelfs via muziek. Maar hoe meet je bijvoorbeeld een gezichtsuitdrukking bij een dier? Kret beschrijft in haar boek het ‘Facial Action Coding System’ (FACS). Dit systeem is ontworpen om het menselijk gezicht goed te kunnen ‘lezen’. Het detecteert de spieractiviteit in het gezicht. En van dit systeem bestaat inmiddels ook een versie voor chimpansees, en ook voor niet mensapen als honden en paarden.

Titel: Tussen glimlach en grimas
Auteur: Mariska Kret
Uitgeverij: Atlas Contact
Reeds Verschenen