Van wie is de oceaan?

Komende zomer houden de Verenigde Naties weer een oceaanconferentie, in Nice. Op die ‘One Ocean-top’ vragen de verzamelde landen zich af hoe ze met ‘onze’ oceanen om moeten gaan. Maar op wie slaat dat ‘onze’? Met een groep van 200 wetenschappers van alle disciplines en ook kunstenaars en campaigners, wilde oceanograaf professor Erik van Sebille van de Universiteit Utrecht eens kijken hoe een oceaanverdrag eruit zou zien, als je dat niet schrijft vanuit het menselijk perspectief, maar vanuit de blik van een meeuw, een kwal of zelfs een mangaanknol op de bodem van de oceaan.

Mangaanknollen zijn klompen ‘steen’ die in de loop van miljoenen jaren zijn gevormd op de bodem van de oceaan. Ze groeien letterlijk met millimeters per miljoen jaar, doordat er steeds een beetje metalen en mineralen uit het water neerslaan op de buitenkant van de knol.

Die knollen hebben de warme belangstelling van mijnbouwbedrijven. De waardevolle metalen zouden immers een rol kunnen spelen in de energietransitie. We willen allemaal graag ‘van het gas af’, maar voor het opwekken en opslaan van duurzame energie zijn ook weer zeldzame mineralen nodig, die deels uit die knollen gehaald zouden kunnen worden.

Maar ondertussen zijn die knollen op kilometers diepte ook weer ecosysteempjes op zich. Dat zegt marien bioloog Sabine Gollner van het instituut voor Zeeonderzoek, NIOZ op Texel. “In korte tijd kun je dus in miljoenen jaren opgebouwde systemen vernietigen, als je de knollen zou gaan winnen”, zegt Gollner. Zij pleit dan ook voor terughoudendheid en is aangenaam verrast door het initiatief van Van Sebille, om dat perspectief van die knollen ook in verdragsteksten te weven.

Gedurende de bijeenkomst – die heel toepasselijk op de bodem van een voormalig Haags zwembad werd georganiseerd – kwamen de 200 deelnemers met een alternatieve tekst voor een nieuw oceaanverdrag. Maar meer nog dan de eigenlijke tekst, was het proces belangrijk, zegt Van Sebille. “We willen de Verenigde Naties laten zien: zo kan het ook! Het gaat niet alleen om ons, als we het hebben over ‘onze’ oceanen. Het is tijd dat ook de belangen van al die andere entiteiten een stem krijgen in internationale verdragen.”