Zeer zeldzame dwergaalscholver was mogelijk broedvogel in middeleeuwen

De dwergaalscholver is in Nederland een extreme zeldzaamheid; een dwaalgast. Hij leeft tegenwoordig voornamelijk in Zuidoost-Europa, maar restanten in een middeleeuwse beerput en zeventiende eeuws reisverslag doen vermoeden dat de soort hier vroeger algemener was. Mogelijk broedde hij hier zelfs.

“Op de plek waar nu de Markthal in Rotterdam ligt, vonden we in een vijftiende eeuwse beerput drie botjes van een dwergaalscholver”, vertelt Kinie Esser. Als archeozoöloog houdt ze zich bezig met dierlijke resten in archeologische opgravingen. “Maar op basis van die botjes kunnen we niet meteen zeggen dat het dier hier ook daadwerkelijk leefde. In die tijd hadden mensen namelijk rariteitenkabinetten met exotische dieren uit verre oorden. Mogelijk dat een overleden dwergaalscholver uit zo’n collectie in de beerput was gedumpt.”

Maar daar houdt het verhaal niet op. “Opvallend was de aanwezigheid van kwakken, reigers en lepelaars in diezelfde beerput. Dat zijn typische soorten uit reigersbossen. Dat zijn moerasbossen waar vroeger reigers en andere kolonievogels broedden. Eens per jaar werden jonge vogels uit de nesten geschud om op te eten, maar voor de rest van het jaar mocht er niemand komen. “Hele rustige plekken dus. Een goede broedlocatie voor een dwergaalscholver. Omdat we de botjes samen met typische reigersbos-soorten aantroffen, hebben we een voorzichtig vermoeden dat de dwergaalscholver uit zo’n reigersbos kwam.”

“Een andere aanwijzing komt uit de literatuur”, vertelt archeozoöloog Jørn Zeiler. Ook hij is betrokken bij het onderzoek. “In juni 1663 bezochten de Engelse ornithologen John Ray en Francis Willughby het Sevenhuysebos, een reigersbos in de buurt van Leiden” Ze melden dat ze daar ‘shags’ in de bomen zien broeden: kuifaalscholvers. Ze schrijven daarbij: “…they are very like to cormorants, only less [vertaling: … ze lijken erg op aalscholvers, maar zijn kleiner]”. Jørn: “Een opvallende passage. Kuifaalscholvers broeden namelijk nooit in bomen, maar op kliffen. Mogelijk is de ‘kleinere aalscholver’ die ze zagen een dwergaalscholver geweest. Maar zeker weten we het niet. Het is in ieder geval erg interessant.”

Kinie en Jørn hopen binnenkort hun bevindingen te publiceren, maar ze blijven voorzichtig. “We trekken nog niet direct conclusies, maar het zou kunnen zijn dat de dwergaalscholver hier vroeger broedde. Hopelijk gaan vondsten in de toekomst hier meer duidelijkheid over geven.”