Marcelle Bos over aanpassing zedenwet: 'Had voor mij veel uitgemaakt'

"Na de verbazing en euforie kwamen de emoties. Een gevoel van erkenning, niet alleen voor mezelf maar voor al die anderen die dit meegemaakt hebben", zegt Marcelle Bos over het moment dat ze hoorde dat minister Ferd Grapperhaus (Justitie) de wet zo wil aanpassen dat alle vormen van onvrijwillige seks strafbaar worden als verkrachting. Bos was te zien in de Zembla-uitzending 'Verstijfd van angst' waarin ze vertelde hoe ze jarenlang worstelde met het feit dat ze niet had geprotesteerd toen ze na het uitgaan in een steegje werd verkracht. "Deze wet had voor mij heel erg veel uitgemaakt." 

Voor Marcelle Bos kwam het gewijzigde voorstel als een verrassing omdat Grapperhaus lange tijd andere plannen had waar hij niet van af leek te wijken. De minister gaf in een interview met Zembla vorig jaar maart aan dat hij meer bescherming ging geven aan slachtoffers die tijdens een verkrachting ‘bevriezen’ door middel van een wetswijziging. Hij gaf daar vorm aan door in een eerder wetsvoorstel een nieuw delict te introduceren: seks tegen de wil. Daarmee werd een onderscheid gemaakt tussen verkrachting en seks tegen de wil. Op dat laatste zou de helft van de strafmaat van verkrachting komen te staan.

'70 procent slachtoffers doet niks of werkt mee'
Het wetsvoorstel stuitte niet alleen op verzet in de Tweede Kamer, maar ook bij maatschappelijke partijen en deskundigen. Amnesty International voerde meerdere malen campagne om het ontbreken van instemming centraal te stellen bij verkrachting.  "Er bestaat niet zo iets als seks tegen de wil," stelt Bos. "Alle seks tegen de wil is gewoon verkrachting. Je moet het gewoon noemen wat het is. Dat helpt ook in de verwerking." Ze is dan ook blij dat Grapperhaus naar de kritiek heeft geluisterd en het voorstel heeft aangepast. "Het neemt nu eindelijk dat stukje weg: het is niet mijn schuld. Ik had met gemak aangifte kunnen doen, als deze wet er destijds was geweest."  

Volgens de huidige wet is er pas sprake van verkrachting als geweld of dwang bewezen kan worden. Maar in veel gevallen is verzet niet mogelijk, omdat het slachtoffer van angst bevriest of is gedrogeerd. De meeste mensen denken dat ze zich tijdens een verkrachting hevig zullen verzetten. Maar niets doen is de meest voorkomende natuurlijke reactie tijdens seksueel geweld, vertelde klinisch psycholoog Iva Bicanic eerder aan Zembla: "Zo'n zeventig procent van de acute verkrachtingsslachtoffers doet niks of werkt mee." 

Lees ook: Driekwart Nederlanders vindt seks zonder wederzijdse instemming verkrachting

Maatwerk
Door de aanpassingen in de wet zullen slachtoffers in meer situaties aangifte kunnen doen en beter beschermd worden. Degene die de seks initieert, moet alert zijn op signalen, omstandigheden en de positie van de ander. Daarbij gaat het om situaties waarin een betrokkene 'nee' zegt of "non-verbale tegenreacties" geeft, zoals "expliciet afhoudend gedrag, huilen of bevriezen", schrijft Grapperhaus.

In de nieuwe situatie kan wel onderscheid worden gemaakt tussen vormen van delicten. Zo kan het gebruik van dwang of geweld bij de verkrachting een zwaardere straf opleveren. Ook maatwerk in de vervolging en bestraffing blijft mogelijk, als het bijvoorbeeld gaat om 'experimenteergedrag tussen jongvolwassenen'. "Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt te veel voor en de gevolgen hiervan voor mensen zijn vaak verwoestend en langdurig. Seks hoort altijd vrijwillig en gelijkwaardig te zijn. Dat is de norm", aldus Grapperhaus. De minister zal het gewijzigde wetsvoorstel in december opnieuw voorleggen aan deskundigen en organisaties.