CBS: gebruik bestrijdingsmiddelen met 11 procent afgenomen in 5 jaar tijd

Boeren gebruikten in 2020 ruim 4,9 miljoen kilogram bestrijdingsmiddelen. Dat is ruim 11 procent minder dan in 2016. Toen gebruikten agrariërs 5,6 miljoen kilo. Dat berekende het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 

De concentratie daalde ook iets: per hectare landbouwgrond werd in 2020 gemiddeld 7,1 kilo bestrijdingsmiddelen gebruikt. In 2016 was dat gemiddeld 8,2 kilo. 

Het CBS vraagt aan landbouwbedrijven eens in de vier jaar in een enquête hoeveel middelen ze gebruiken per gewas (van in totaal 42 gewassen). Bij twee derde van de 42 onderzochte landbouwgewassen werden in 2020 minder gewasbeschermingsmiddelen gebruikt dan in 2016. Zo werd voor de teelt van leliebollen 601 duizend kilogram gebruikt. Dat is een daling van 21 procent ten opzichte van 2016. In de pootaardappelenteelt werden juist meer bestrijdingsmiddelen gebruikt dan in 2016: bijna 1,1 miljoen kilo. Dat is een stijging van 27 procent in vergelijking met 2016. 

Het terugdringen van chemische bestrijdingsmiddelen is hard nodig. Het boerenland is er slecht aan toe. De bodem raakt uitgeput door overmatig gebruik van kunstmest en pesticiden. Zembla maakte daar meerdere uitzendingen over. Ook blijken er gezondheidsrisico’s. Zembla besteedde in 2019 aandacht aan het verband tussen bestrijdingsmiddelen en het risico op de ziekte van Parkinson. In de uitzending onthulde Zembla dat mancozeb, een toen nog veelvuldig gebruikt bestrijdingsmiddel, de ziekte van Parkinson kan veroorzaken. Eind 2020 werd besloten om mancozeb van de Europese markt te halen. 

Kijk 'Parkinson op het platteland':

Uit de CBS-cijfers blijkt dat in 2020 mancozeb nog volop werd gebruikt. Dat geldt ook voor het inmiddels verboden middel thiacloprid. En ook het omstreden middel glyfosaat werd nog bij allerlei gewassen ingezet.

Meer over het middel thiacloprid.

In een rondetafelgesprek dat deze week in de Tweede Kamer werd gevoerd, betoogde wetenschapper Bas Bloem dat er vermoedelijk ook een verband bestaat tussen het middel glyfosaat en Parkinson en dat het daarom belangrijk is dat glyfosaat en andere bestrijdingsmiddelen bij de toelating daar ook op wordt getoetst. Ook waarschuwde hij voor de combinatie van verschillende middelen:

“Muizenonderzoek toonde bijvoorbeeld aan dat de combinatie van glyfosaat (Roundup) en een ander neurotoxine (MPTP) gezamenlijk extra giftig is voor de substantia nigra (is het middendeel van de hersenen dat niet goed werkt bij mensen met parkinson, red.). Nieuw, nog ongepubliceerd onderzoek uit Californië laat zien dat boeren heel vaak specifieke cocktails van bestrijdingsmiddelen gebruiken, en dat een aantal van die cocktails gepaard gaan met een verhoogd risico op de ziekte van Parkinson, ook wanneer de afzonderlijke bestrijdingsmiddelen uit die cocktail op zichzelf niet verdacht lijken te zijn”, aldus Bloem.

In het rondetafelgesprek hamerde onder anderen Ilse Geijzendorffer, directeur van het Louis Bolk Instituut, op het belang van de omslag naar een landbouw met veel minder of geen bestrijdingsmiddelen voor een betere water-, bodem en luchtkwaliteit. Zo’n omslag “heeft een brede economische en sociologische impact voor zowel de individuele boer als de gehele agrarische sector die niet moet worden onderschat”, aldus Geijzendorffer. Maar volgens Geijzendorffer is er steeds meer bewijs dat zo’n omslag haalbaar is. 

Ook dr. Marleen Riemens van Wageningen University ziet het belang in van een systeem met minder chemische bestrijdingsmiddelen. Maar doordat decennialang gewasbeschermingsmiddelen zijn gebruikt, is de agrarische sector er afhankelijk van, betoogde ze, en kun je er niet zomaar van het ene op het andere moment mee stoppen. “Afhankelijk van de schaal waarop géén gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt, kan de productie dalen. Om deze teruggang te compenseren, zal het nodig zijn om extra land in gebruik te nemen om in de wereldwijde behoefte aan voedsel te voorzien.” Volgens Riemens is innovatie nodig, bijvoorbeeld door via veredeling sterkere gewassen te kweken die beter bestand zijn tegen bijvoorbeeld schimmels. Maar het ontwikkelen van sterkere gewassen duurt jaren. 

Landbouworganisatie LTO Nederland ziet ook dat het steeds moeilijker is om gezonde gewassen te telen, omdat het aantal toegestane bestrijdingsmiddelen "in rap tempo afneemt, terwijl effectieve en betaalbare alternatieven uitblijven."

Volgens Geijzendorffer komt dat ook doordat er te weinig wordt geïnvesteerd in onderzoek naar gewasbescherming gebaseerd op ecologische processen. “Omdat huidige ketenpartijen hier echter niet veel aan kunnen verdienen, is er momenteel vanuit het bedrijfsleven en via publiek-private samenwerkingen relatief weinig inzet op de kennisontwikkeling van deze alternatieven.” 

Voormalig minister van Landbouw, Carola Schouten presenteerde in 2019 haar Toekomstvisie gewasbescherming 2030. Dat is het plan waarmee ze gewasbeschermingsmiddelen binnen tien jaar tot een minimum wil beperken en de omslag wil maken naar 'weerbare planten en teeltsystemen'.

LTO Nederland denkt dat het plan om in 2030 zonder bestrijdingsmiddelen te werken, onhaalbaar is. "Dit is een utopie. Ook in een weerbaar teeltsysteem kunnen ziekten en plagen optreden en zijn genetica, natuur en techniek voorlopig niet toereikend om het gewas volledig te beschermen."