Commissie gaat Openbaar Ministerie spiegel voorhouden

Het college van procureurs-generaal (de landelijke leiding van het Openbaar Ministerie) heeft besloten een ‘OM-Reflectiekamer Kwaliteitsontwikkeling’ in te stellen. Deze onafhankelijke commissie gaat kijken hoe het OM kan leren van de fouten die ze hebben gemaakt en die door de rechter tijdens rechtszaken zijn geconstateerd. 

Dat maakt OM topman Gerrit van der Burg bekend in ZEMBLA: “Fouten verdienen het om met elkaar het gesprek te hebben over hoe je dat kunt voorkomen een volgende keer, hoe je ervan kunt leren.” Het Openbaar Ministerie komt hiermee tegemoet aan zorgen uitgesproken door advocaten en strafrechtgeleerden.

Kijk de eerste beelden uit 'Officieren van justitie in de fout - deel 2'

Sancties komen nauwelijks voor
Politie en justitie moeten volgens regels werken die staan beschreven in het Wetboek van Strafvordering. De rechter houdt hier toezicht op. Vroeger legden rechters vaak sancties op als er fouten werden gemaakt door justitie. Het Openbaar Ministerie verloor dan bijvoorbeeld het recht om iemand te vervolgen. Nu gebeurt dat nauwelijks volgens strafrechtadvocaat Geert-Jan Knoops:

“De regels die we in ons Wetboek van Strafvordering kennen die mogen in feite geschonden worden zonder dat daar nu hele duidelijke sancties tegenover staan.” Rechtspsycholoog Peter van Koppen. “Het OM wordt eigenlijk nooit op de vingers getikt. En dat betekent dus dat je een premie zet op liegen en bedriegen.”

Afdekken van fouten
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) deed in 2017 onderzoek naar het toezicht op politie en justitie en concludeerde dat dit toezicht tekortschiet. “Het is veel te ver doorgeschoten naar het afdekken van de fouten die zijn gemaakt”, aldus Marijke Malsch. Zij is onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) die het WODC onderzoek uitvoerde.

Volgens Ybo Buruma, lid van de Hoge Raad, zien rechters nog steeds toe op fouten van justitie: “Maar we trekken niet altijd meer zulke vergaande gevolgen als we vroeger deden. Het leidt er niet meer altijd toe dat de verdachte - zeg nu maar even de boef - vrijuit gaat.”

Ook Buruma ziet een lacune in het toezicht: “Ik herken ook wel dat er maar een beperkte mate van toezicht van de rechter uitgaat. Dat zou een andere vorm van toezicht vergen.”

Justitie komt tegemoet aan de kritiek
De commissie, die nog dit jaar voor het eerst bijeen moet komen, gaat kijken of er patronen te ontdekken zijn in fouten die worden gemaakt door politie of het OM, zogeheten vormverzuimen. “En die patronen - als die worden ontdekt- vertalen in aanpassing van onze opleidingsprogramma’s, bijvoorbeeld. Of aanpassing van ons beleid. Of aanscherping van onze instructies of aanwijzingen”, aldus Van der Burg.

 De reflectiekamer zal bestaan uit oud-rechters, advocaten, politiefunctionarissen, wetenschappers en officieren van justitie. De voorzitter wordt een oud-rechter. De adviezen zijn niet bindend, daarvoor is volgens Van der Burg geen grondslag. “Maar neem van mij aan dat we ze uitermate serieus nemen.”