EU-landen omzeilen verbod op schadelijke pesticiden

Volgens het artikel verleent een flink aantal EU-landen, waaronder België, Frankrijk en Duitsland, ontheffingen aan boeren om de verboden ‘neonics’ alsnog te gebruiken. De meeste vergunningen gaan naar suikerbietenboeren. Nederland handhaaft het verbod. Al wordt er ook hier door bietenboeren, de suikerindustrie en pesticidenfabrikanten druk gezet: want nu is er een ongelijk speelveld.

Neonicotinoïden zijn stoffen die verwant zijn aan nicotine. Als ze gebruikt worden bij bestrijdingsmiddelen, komen ze via sapstromen in de hele plant terecht. Ze zijn daardoor erg effectief tegen insecten. Maar ze zijn ook heel dodelijk voor bijen en hommels. De stof komt in pollen en nectar terecht en zo bij de bijen. Het doodt de bijen niet eens meteen: eerst kunnen de bijen hun nest niet terugvinden, daarna niet meer proeven, voedsel zoeken of zich voortplanten. De grootste schade wordt dus geleverd doordat er geen nieuwe bijen of hommels meer geboren worden.

In 2011 en 2013 maakte Zembla twee uitzendingen over “De moord op de honingbij” waarin het verband tussen het gebruik van neonicotinoïden en de bijensterfte wordt aangetoond.

Bekijk de uitzendingen

De EFSA, de Europese voedselwaakhond, concludeert na een studie in 2018 dat ‘neonics’ bij alle gewassen gevaarlijk zijn. Op basis daarvan besluit een meerderheid van de Europese landen tot een verbod. De dag van het verbod wordt als een overwinning gevierd door wetenschappers en activisten.

Maar nu blijkt dat veel landen zich niet aan het verbod houden. In de Europese wetgeving staat dat de lidstaten verboden gewasbeschermingsmiddelen voor een periode van 120 dagen toch mogen toestaan, op voorwaarde dat er een noodsituatie is met een gevaar dat op geen andere manier is te beheersen. Wat die noodsituatie kan zijn, dat is niet duidelijk omschreven. De meeste ontheffingen zijn voor de suikerbietenteelt. Om aan te tonen dat daar sprake is van een noodsituatie, wijzen bietenboeren op het grote gevaar van een dramatische terugval in oogst, veroorzaakt door de vergelingsziekte, die door luizen wordt overgebracht.

België heeft op dit moment al 23 keer een ontheffing toegestaan. Het Pesticide Action Network (PAN), een coalitie van milieuorganisaties, is op dit moment in een juridische strijd hierover verwikkeld met de Belgische overheid. In het artikel van The Investigative Desk zegt een Martin Dermin van PAN dat er geen sprake is van een noodsituatie, dus dat de Belgische overheid de ontheffing niet mag verlenen. De organisatie neemt het de Europese Commissie kwalijk dat ze landen die vrijstellingen uitdelen, niet aanpakken. De EFSA zou in opdracht van de Europese Commissie de ontheffingen tegen het licht kunnen houden, vindt PAN. Dat heeft de commissie eind vorig jaar gedaan, en daarover wordt dit najaar een uitspraak gedaan. “Te laat en te laks”, vindt PAN.