‘Foute’ soja in duurzaam veevoer

Supermarkten en voedselleveranciers claimen dat alle soja die gebruikt wordt voor diervoer een duurzaamheidskeurmerk heeft. Uit onderzoek dat Zembla in samenwerking met milieuorganisaties Greenpeace, Milieudefensie en Aidenvironment uitvoerde, blijkt dat keurmerk echter een papieren werkelijkheid. Nederlandse supermarkten, waaronder Albert Heijn, verkopen vlees en zuivel van dieren die gevoerd worden met ‘foute’ soja. Het gaat om Braziliaanse soja die geproduceerd wordt met behulp van ontbossing, landroof en corruptie.

Het Wereld Natuur Fonds (WNF), een van de initiatiefnemers van het sojakeurmerk, zegt in Zembla niet langer vertrouwen in het label te hebben. “We hebben gezien dat die certificering niet heeft gewerkt om ontbossing tegen te gaan.”

De anti-ontbossingswetgeving die de Europese Commissie vorige week voorstelde, gaat volgens het WNF niet ver genoeg. Hiermee worden niet alle soorten bos beschermd. Natuurgebieden als de Cerrado, de regio waar de meeste Braziliaanse soja wordt geproduceerd, vallen niet onder de voorgestelde wet. De Cerrado is de grootste bossavanne ter wereld die geldt als een enorme CO2-opslag. In de bomen en in de grond van de Cerrado liggen miljarden tonnen broeikasgas vast.

Zembla reisde af naar de Cerrado en nam het bedrijf Estrondo onder de loep. Estrondo maakt zich volgens het Braziliaanse OM schuldig aan illegale ontbossing, landroof en corruptie. Het onderzoek laat zien dat soja van Estrondo via opslagplaatsen en internationale handelaren verscheept wordt naar Amsterdam. Deze soja belandt bij veevoederfabrieken die diervoer verkopen aan boeren die produceren voor VION en Friesland Campina. Deze bedrijven leveren vlees en melk aan o.a. Albert Heijn. Zo kunnen consumenten met het kopen van deze producten onbedoeld bijdragen aan de vernietiging van de Cerrado.

Voedselleveranciers, natuurbeschermingsorganisaties en sojaproducenten richtten in 2006 een duurzaamheidskeurmerk voor soja op, om ontbossing tegen te gaan. Het gaat om de Roundtable for Responsible Soy (RTRS). De bedoeling is de ontbossing te laten afnemen door een steeds grotere stroom van duurzame soja te creëren. Veevoerbedrijven en supermarkten als Ahold Delhaize kopen duurzaamheidscertificaten om de ontbossing ‘af te dekken’. Zo krijgen sojaboeren in Brazilië extra betaald om duurzame soja te produceren. De soja die naar Nederland komt, is echter nog altijd afkomstig van plantages zoals Estrondo, een bedrijf dat niet bij de RTRS is aangesloten.

Ook op de producenten van RTRS-soja is kritiek. Uit satellietbeelden blijkt dat een belangrijke leverancier van RTRS-soja zich in 2020 nog schuldig maakte aan ontbossing. Het Wereld Natuur Fonds, een van de drijvende krachten achter de RTRS-soja, zegt in Zembla niet langer in het duurzaamheidskeurmerk te geloven. Het WNF pleit nu voor wetgeving die het gebruik van soja uit alle ontboste gebieden verbiedt.

Nederland is de op drie na grootste importeur van soja ter wereld. Jaarlijks komt in de havens van Amsterdam en Rotterdam zo’n 4,3 miljoen ton soja aan. Ongeveer 40% daarvan komt uit Brazilië. Ongeveer een miljoen ton wordt doorgevoerd naar andere Europese landen. Van de soja die in Nederland blijft, wordt 1,7 miljoen ton gebruikt in veevoer.

De RTRS zegt in een reactie dat het keurmerk “geen silver bullet” is. Volgens de organisatie is juist wel veel succes geboekt. “Ondanks dat er nog veel te doen is, is de impact van verantwoorde productie tastbaar en zichtbaar.”

Ahold Delhaize en VION hebben niet op de bevindingen van Zembla gereageerd. Friesland Campina laat weten de situatie in de Cerrado te betreuren, en zegt samen met veevoederfabrikant Agrifirm al enige tijd te onderzoeken “of het mogelijk is te komen tot een volledig gescheiden, gegarandeerd ontbossingsvrije sojastroom voor veevoer”.