Gebroken hart en geplunderde rekening: cryptofraude via datingapps in opkomst

Datingfraude is geen nieuw fenomeen en ook beleggingsfraude kennen we al langer, maar een combinatie van de twee is nieuw. De uit Azië afkomstige oplichtingstruc ‘Pig butchering scam’ of ook wel ‘Sha Zhu Pan’ in het Chinees, maakt wereldwijd een opmars en heeft inmiddels ook in Nederland slachtoffers gemaakt.

Het begint allemaal op een datingapp: na een match bouwt de dader binnen een aantal weken of maanden een (romantische) relatie op met het slachtoffer. Die wordt overtuigd om geld te investeren in cryptovaluta: digitale munten, maar achteraf blijkt het een oplichtingstruc te zijn waarna de daders ervandoor gaan met het geld. Vandaar ook de naam ‘Pig butchering scam’: het varken - dat staat voor het slachtoffer -  wordt vetgemest en ‘geslacht’, beroofd dus. 

Het overkwam Mylène*, die dacht een leuke man te hebben gevonden via datingapp Tinder. “Het gesprek begon eigenlijk heel normaal, hij kwam over als iemand die heel serieus was en geen spelletjes speelde. Hij was niet meteen uit op seks, dus dat voelde goed. Ik spreek niet snel af, maar wil eerst iemand beter leren kennen. Ik vond het dan ook niet erg dat we een langere periode aan het appen waren.”  

De man vertelt Mylène dat zijn moeder Chinees is. Het contact verloopt in het Engels. “Hij zei dat hij in Utrecht woonde en noemde ook de buurt. Hij vertelde dat hij een eigen bedrijf had in de Telecom en dat hij daarvoor wel eens naar klanten moest in Den Haag of Uithoorn. Hij sportte veel en stuurde foto’s van de sportschool, van het eten dat hij maakte en ook een keer van de Utrechtse gracht.” 

De twee hadden volgens Mylène al vrij snel intens contact. “We appten dagelijks, we spraken elkaar aan de telefoon en we hebben zelfs gevideobeld. Hij wilde weten hoe mijn vorige relaties waren, wat ik belangrijk vond in een relatie en hoe ik de toekomst zag. Hij deelde ook hele persoonlijke dingen over zichzelf: over zijn ex en waarom die relatie mis was gelopen.” 

Na een tijdje over en weer gepraat te hebben komt de handel in crypto ter sprake. Mylène: “Ik ben zelf al enige tijd met crypto bezig en het was ook een hobby van hem.”  De man vertelt aan Mylène dat hij in het ‘short traden’ zit, een handelsstrategie die wordt gebruikt om te profiteren van markten met dalende koersen.

Mylène “Ik zat zelf alleen in het ‘long traden’, het investeren in crypto op de langere termijn, maar had wel veel interesse in het short traden. Dus het sprak me aan.” 

De man met wie Mylène een match heeft lijkt er veel verstand van te hebben. “Hij stuurde screenshots van het platform waarop hij handelde en daarop was te zien hoeveel geld hij ermee had verdiend.” Het gaat om tienduizenden euro’s. Mylène: “Ik vond dat niet zo raar, want ik weet dat er binnen korte tijd veel geld te verdienen valt met het short traden.” Op een gegeven moment vraagt de man of Mylène interesse heeft om ook te investeren. “Hij bood aan om me te helpen.”

Op zijn advies meldt Mylène zich aan bij Coinbase, een bekend platform waar je met je geld cryptomunten kunt kopen zoals Bitcoin of Ethereum. Via dit platform kocht ze munten die ze moest verhandelen via een andere, externe website. Mylène: “Ik hoefde niks naar hem over te maken, het was allemaal in mijn eigen beheer, dus dat voelde heel veilig. Achteraf had ik beter moeten kijken wat die externe website precies inhield.” 

De man geeft Mylène tips over de momenten waarop ze haar geld het beste kan inzetten. In eerste instantie behaalt ze een kleine winst. “Hij legde me ook uit hoe ik via dat systeem geld kon terugzetten naar Coinbase en het stond dan ook snel weer op mijn eigen account.” 

Na die kleine winst deelt de man Mylène mee dat ze eigenlijk meer moet inzetten om meer winst te kunnen maken. “Nu weet ik iets te weinig van short traden, dus ik ging ervan uit dat het klopte wat hij zei. Op een gegeven moment vroeg hij of we nog een keer gingen traden. Ik stemde ermee in en verhoogde mijn inzet van 500 naar 1500 euro.” Ze maakt een behoorlijke winst. Tenminste, dat lijkt zo. Want als Mylène het geld net als de keer daarvoor wil terugzetten naar haar account op Coinbase, lukt dat niet. 

De man met wie ze op dat moment vijf weken denkt te daten, deelt haar mede dat ze eerst een belasting moet betalen van 20.000 dollar om het geld eraf te kunnen halen. “Toen dacht ik eigenlijk voor het eerst: ik weet niet of dit klopt. Waarom moet ik geld gaan betalen om dat geld los te krijgen? En waarom heeft hij dat niet eerder gezegd? Toen ik hem daarmee confronteerde, werd hij een beetje gemeen. Hij vroeg me waarom ik de belasting niet wilde betalen en zei dat ik niet moeilijk moest doen en verder moest denken.”

Ondertussen staat het geld dat Mylène heeft ingelegd, nog steeds op de externe website. “Ik ben toen gaan zoeken op internet naar oplichting met cryptomunten via datingapps en toen kwam ik allerlei voorbeelden tegen, die precies hetzelfde beschreven als wat ik had meegemaakt. Alles viel ineens op zijn plek. Ik werd opgelicht en als ik dat geld had overgemaakt dan was het gewoon weg. Eigenlijk bleef hij daarna ook alleen maar aandringen om te betalen, er was geen sprake meer van een normaal gesprek.” 

Als het aandringen niet ophoudt, besluit Mylène tegen de man te zeggen dat ze het geld betaald heeft. “Hij kon moeilijk zeggen dat het niet zo was, want hij wist niet dat ik wist dat hij bij dat platform hoorde. Daarna heb ik helemaal niks meer gehoord.” Mylène durft de man niet te confronteren. “Ik was op dat moment een beetje bang voor ransomware-achtige toestanden.”  

Volgens de Fraudehelpdesk zijn er dit jaar in Nederland 515 meldingen binnengekomen van datingfraude. In totaal hebben de daders daar tot nu toe 145.895 euro mee weten te verdienen. Meldingen waarbij slachtoffers via dating apps worden overgehaald om te investeren in frauduleuze aanbiedingen in cryptomunten en andere valuta, komen nog niet heel vaak voor zegt de Fraudehelpdesk: daar is dit jaar zeven keer melding van gemaakt. Vorig jaar gebeurde het acht keer.

Waar wél een enorme stijging in te zien is, is het aantal meldingen van beleggingsfraude. Volgens de Fraudehelpdesk gaat het steeds vaker om frauduleuze aanbiedingen in cryptomunten en valuta. Tot nu toe gaat het om een schadebedrag van meer dan dertien miljoen euro. Voor heel 2021 heeft de Fraudehelpdesk een stijging voorzien aan beleggingsfraude van ruim dertig procent ten opzichte van 2020. 

Het kan dus zo zijn dat niet alle gevallen van oplichting met crypto in combinatie met datingfraude bij de Fraudehelpdesk bekend zijn. Zo kunnen gevallen waarbij sprake is van een combinatie van de twee alleen onder de categorie beleggingsfraude terecht zijn gekomen, maar niet onder datingfraude zegt de Fraudehelpdesk. Ook kan het zijn dat sommige slachtoffers zich schamen om melding of aangifte te doen, of dat ze het nut niet zien. 

Wie namelijk net als Mylène deze oplichtingspraktijk opzoekt op internet, komt erachter dat wereldwijd mensen op precies dezelfde manier opgelicht worden en dat de oplichters met name vanuit Azië opereren. Zo viel het Mylène een enkele keer op dat de man haar per ongeluk Chinese tekens appt, die snel weer verwijderd worden. “Ik denk dat hij op dat moment met meerdere dingen tegelijkertijd bezig was.”  

Wie zitten er eigenlijk achter de ‘Pig-butchering scam’? De vrijwilligers achter de Global Anti Scam Org (GASO) hebben er hun missie van gemaakt om de oplichters te ontmaskeren en mensen die hier slachtoffer van worden, zoveel mogelijk te helpen. We spraken met de oprichter, die liever niet bij naam genoemd wil worden omdat ze dagelijks bedreigingen krijgt. Ze komt uit Singapore en is, net als alle vrijwilligers die voor de organisatie werken, zelf ook opgelicht.  

In tegenstelling tot Mylène ging de oprichter van GASO wel over tot het betalen van de ‘belasting’ op het verhandel platform voor cryptomunten, nadat de dader haar chanteerde met naaktfoto’s. “Ik leende geld van familie, vrienden en sloot leningen af bij banken om het te kunnen betalen.” Haar wereld stort in als ze beseft dat ze het geld kwijt is. “Ik heb maandenlang geworsteld om eten op tafel te krijgen. Ik voelde me hopeloos en alleen en had suïcidale gedachten vanwege de schulden die ik had opgebouwd.” 

Die hopeloosheid zet ze uiteindelijk om in iets positiefs: ze bundelt de krachten met een ander slachtoffer uit Taiwan die een steungroep is begonnen en samen lanceerden ze deze zomer de Engelstalige website GASO. De oprichter: “Ik wilde het bewustzijn vergroten en daar potentieel levens mee redden. Uiteindelijk hopen we dat de oplichters stoppen.” 

Op dit moment werken meer dan twintig vrijwilligers van over de hele wereld voor de site waarop onder andere verhalen van slachtoffers worden gedeeld, foto’s en video’s van oplichtingtrucs en een uitgebreid overzicht van de manier waarop de oplichters te werk gaan. Ook kun je als slachtoffer om advies vragen aan een van de vrijwilligers, iets wat veelvuldig gebeurt, vertelt de oprichter. “We krijgen ongeveer tussen de 50 en 100 hulpvragen per dag. In sommige gevallen hebben we kunnen voorkomen dat slachtoffers over gingen tot het betalen van de belasting.”  

Volgens GASO is de Pig-butchering scam begonnen in Taiwan, maar neemt het pas echt een vlucht als oplichters in buurland China de truc ontdekken. Sinds 2019 maken de de oplichters ook in andere Aziatische landen slachtoffers en sinds juli inmiddels ook in Canada, de VS en Europa, waaronder dus ook Nederland. 

De zogenoemde call centers opereren vanuit Aziatische landen zoals Cambodja en Myanmar. Volgens de oprichter van GASO worden ze gerund door Chinese criminelen en, in iets mindere mate, Taiwanese. Ook is er soms sprake van arbeidsuitbuiting. Zo bleek onlangs uit onderzoek van Reuters dat buitenlandse werknemers en toeristen die tijdens de pandemie in Cambodja zijn gestrand, zijn verhandeld en gedwongen om te werken in de callcenters. De slachtoffers vertelden aan Reuters dat ze werden bevolen om nepprofielen aan te maken op Tinder, WhatsApp en Facebook om mensen te verleiden tot investeringen op het gebied van cryptomunten.  

Volgens GASO hebben de Chinese autoriteiten al meerdere keren criminele callcenters in eigen land opgerold, waardoor de criminelen zich inmiddels niet meer focussen op Chinese staatsburgers en zich elders vestigen. “Als de criminelen eenmaal vanuit het buitenland opereren kunnen de Chinese autoriteiten weinig meer doen”, aldus de oprichter van GASO. 

Ook de lokale politie kan weinig doen volgens GASO. “Het aanpakken van grensoverschrijdende cybercrime is nog door veel overheden niet goed geregeld.” Dit leidt er volgens de oprichter toe, dat de daders er stellig in geloven dat de kans dat ze gepakt worden bijna nihil is. “De opbrengsten zijn zo lucratief dat ze geen reden hebben om te stoppen. En zo kunnen ze doorgaan met het verwoesten van mensen hun levens.” 

In de Zembla-uitzending ‘Gehackt en gegijzeld’ is te zien hoe hackers bedrijven en overheden digitaal platleggen en miljoenen losgeld vragen. De Nederlandse politie heeft moeite om de digitale misdaad bij te benen. Volgens een recent rapport van de Cyber Security Raad is daarvoor te weinig capaciteit en expertise bij de politie aanwezig.

Dan rest nog de vraag hoe het kan dat Mylène kon beeldbellen met een echt persoon en appte met een Nederlands 06-nummer. Volgens de GASO oprichter gebruiken de criminelen websites waarop ze hun eigen nummer kunnen omleiden naar een lokaal nummer. Ook het beeldbellen is niet wat het lijkt zegt de oprichter van GASO. “We hebben wat voorbeelden van oplichters die inderdaad hun eigen gezicht gebruiken, maar dat is heel zeldzaam. Wat we nu heel veel zien is het gebruik van ‘deep fake’ technologie.” Dat zijn beelden die door kunstmatige intelligente software worden gecreëerd: het gezicht van de ene persoon wordt verwisseld met dat van een ander. 

De match in Tinder is opgeheven, het profiel van de dader kan Mylène niet meer terugvinden, mogelijk omdat het profiel is verwijderd. In de Zembla-uitzending 'De schaduwkant van Tinder' is te zien dat slachtoffers van seksueel geweld die hun slachtoffers zoeken op de datingapp, makkelijk in de anonimiteit kunnen verdwijnen door hun slachtoffers na het misbruik meteen te ‘ontmatchen’ of te blokkeren zodat alle digitale sporen verdwijnen. In reactie op die uitzending zei het moederbedrijf van Tinder, Match Group, deze functie verbeterd te hebben. Het blokkeren en rapporteren van contacten is eenvoudiger geworden. Tinder erkent dat het in het verleden moeilijker is geweest om iemand te rapporteren.

Mylène zit eraan te denken om aangifte te doen bij de politie, al heeft ze geaccepteerd dat haar geld weg is. “Ik heb weinig vertrouwen dat de politie wat kan doen, gezien de staat van de opsporing van cybercrime in Nederland.”

Door haar verhaal te doen wil ze mensen bereiken om hen te waarschuwen. Mylène: “Het is bizar om erachter te komen dat je vijf weken met een niet-bestaand persoon hebt zitten appen. Waar je van alles tegen hebt verteld, ook hele persoonlijke dingen en dat hij zelf ook zogenaamd persoonlijke dingen heeft gedeeld. Waar je echt een gevoel bij hebt, dat iemand met je meeleest als er iets is of blij voor je is. En dan blijkt die persoon helemaal niet te bestaan. Ik ben gewoon bezig geweest met een callcenter waar misschien meerdere mensen met mij hebben zitten appen.” 

Soms kan Mylène nog steeds niet geloven dat het haar is overkomen. “Ik snap soms nog steeds niet hoe ze het gedaan hebben. Iedere argwaan die je hebt, ga je heel snel aan voorbij want je hebt de persoon in kwestie gezien. Dus al had ik het idee dat er iets aan de hand was, dan nooit had ik gedacht dat ik er zo in werd geluisd.”

*De echte naam en achternaam van Mylène is bekend bij de redactie. 

Door Lilit Martirosova

Reactie Coinbase:
We onderzoeken op dit moment een aantal gevallen van beleggings- en datingfraude die overeenkomsten vertonen met de oplichtingstruc die ook wel bekend staat als de ‘Pig Butchering Scam’. Hoewel Coinbase een aantal technieken heeft om illegale adressen in verband met fraude en andere criminele activiteiten te identificeren en te blokkeren, is het onmogelijk om te anticiperen op alle adressen die worden beheerd door externe, kwaadwillende partijen. We blokkeren routinematig adressen waarvan bekend is dat ze geassocieerd worden met oplichting, om te voorkomen dat gebruikers hier geld naartoe sturen. Bovendien werken we samen met wetshandhavers om hen ondersteuning te bieden bij onderzoeken naar oplichting.

Transacties met cryptovaluta zijn onomkeerbaar. We raden klanten dan ook ten zeerste aan om grondig te onderzoeken waar ze hun cryptovaluta naartoe sturen. Ook raden we slachtoffers van oplichting aan om de activiteit, inclusief het betrokken adres, te melden bij de opsporingsautoriteiten van dat land. Bovendien ontmoeten slachtoffers van de ‘Pig Butchering Scam’ de oplichters die zich voordoen als romantische partners vaak op datingwebsites; we moedigen slachtoffers dan ook aan om deze accounts op het datingplatform te rapporteren. Uiteindelijk is het de verantwoordelijkheid van de gebruiker om de legitimiteit te verifiëren van elke investering die ze op ons platform doen.

Reactie van Tinder:
We zijn bedroefd kennis te nemen van situaties waarin mensen slachtoffer worden van datingfraude bij het zoeken naar een echte connectie. Wij hebben een zerotolerance beleid voor dit soort gedrag en houden ons platform voortdurend in de gaten om verdachte profielen te detecteren en te verwijderen. We moedigen onze gebruikers aan om te letten op het 'blauwe vinkje', dat aangeeft dat de profielfoto van de gebruiker echt is, en door ons is geverifieerd via het Foto Verificatieprogramma van Tinder.

Wij adviseren onze gebruikers om na een match op ons platform te blijven zodat we hen ondersteuning kunnen bieden indien nodig. Wees op je hoede voor iemand die jou niet persoonlijk wil ontmoeten of wil praten via een telefoon- of videogesprek - het kan zijn dat zij niet zijn wie ze zeggen dat ze zijn. Als iemand jouw vragen ontwijkt of aandringt op een serieuze relatie zonder je eerst te willen ontmoeten of te leren kennen – is dat een slecht teken.

We hebben onlangs aangekondigd dat Tinder de komende kwartalen ID-verificatie beschikbaar zal maken voor leden over de hele wereld. Tinder houdt hierbij rekening met aanbevelingen van experts, input van onze leden en lokale wet- en regelgeving, aangezien dat zal bepalen hoe de functie in elk land wordt uitgerold. Tinder leden kunnen een match met iemand opheffen of iemand blokkeren op ieder gewenst moment. Als je geen match meer hebt met iemand, kunnen leden deze persoon nog steeds rapporteren.