Helmondse fabriek loosde jarenlang PFAS op riool met medeweten DuPont

Een fabriek in Helmond die teflonpoeder verwerkte voor chemieconcern DuPont (nu Chemours) heeft zeker 15 jaar lang afvalwater met zeer hoge concentraties PFAS rechtstreeks op het riool geloosd. Dat gebeurde met medeweten van DuPont. Dat blijkt uit interne documenten van DuPont in handen van Zembla en ook uit gesprekken met meerdere ex-medewerkers van Custom Powders, het bedrijf in Helmond. Het gaat naar schatting om duizenden kilo’s PFOA, een inmiddels verboden en kankerverwekkend type PFAS, dat via het riool in het milieu is beland. Al langer is bekend dat de gemeente Helmond een van de PFAS-hotspots van Nederland is. Deskundigen kwalificeren de handelswijze van beide bedrijven tegenover Zembla als ‘schandalig’ en ‘crimineel’.

Hoewel DuPont al jarenlang op de hoogte was van de risico’s van PFOA werd de medewerkers van Custom Powders door DuPont voorgehouden dat blootstelling aan PFOA niet ongezond zou zijn. In 2007 liet DuPont bloedonderzoek doen bij de medewerkers in Helmond. De gemeten waardes, ook in het bezit van Zembla, liggen bij sommige medewerkers zelfs vele malen hoger dan de inmiddels beruchte PFOA-concentraties in het bloed van de meeste DuPont-medewerkers in Dordrecht en de Verenigde Staten. Een van de medewerkers in Helmond heeft concentraties in zijn bloed die duizend keer hoger liggen dan de huidige norm die het RIVM veilig acht. Een andere medewerker heeft bloedwaardes die 800 keer boven die norm liggen. De waardes zijn volgens milieuchemicus en PFAS-expert Chiel Jonker ‘extreem hoog’ en behoren tot de hoogste PFOA-waarden die ooit in Nederland in mensen zijn gevonden.

Vanaf 1996 leverde DuPont nat teflon aan Custom Powders. In Helmond werd het gedroogd waarna het poeder door DuPont werd gebruikt voor allerlei water-, vuil- en hitteafstotende materialen. Nu blijkt dus dat het water dat achterbleef – en vol zat met PFOA- rechtstreeks in het riool verdween. Uit de documenten wordt duidelijk dat DuPont daar zeker sinds 2011 van op de hoogte was. Chiel Jonker reageert met verbijstering: ‘PFOA breekt niet af, het is giftig en slecht voor het milieu. Ze weten dat en toch gaat het het riool in. Dat is schandalig.’ Hoogleraar integriteit Rob van Eijbergen noemt het handelen van de bedrijven crimineel: ‘Blijkbaar vind je geld dan een stuk belangrijker dan mensenlevens en het milieu.’ 

Het Britse Custom Powders opende halverwege de jaren ‘90 in Helmond een vestiging met DuPont als grootste opdrachtgever. Het bedrijf in Helmond gingeind vorig jaar failliet door een schadeclaim van de gemeente vanwege de PFAS- vervuiling. Kosten voor die sanering worden geschat op zeker 10 miljoen euro waarvan het grootste gedeelte inmiddels is gefinancierd door het Rijk. Wethouder Arno Bonte noemt de jarenlange rioollozingen schokkend: ‘Dit is volkomen in strijd met de geldende vergunningen op dat moment. Het direct lozen op het riool is crimineel.’ Bonte kondigt aan de rekening van de sanering bij Chemours - de rechtsopvolger van DuPont - te gaan neerleggen: ‘Dit is doelbewust de omgeving vervuilen. Het feit dat DuPont daarvan op de hoogte was is voor mij extra reden om, nu Custom Powders failliet is, de rekening van de sanering rechtstreeks naar Chemours te sturen.’

Chemours laat in een reactie weten de interne documenten die in handen zijn van Zembla niet te kennen en dat er ‘volgens de toen geldende wetgeving’ geen cruciale informatie is achtergehouden. En ook dat ‘Custom Powders zelf verantwoordelijkheid draagt voor het naleven van de verplichtingen uit haar vergunningen.’

Op de beschuldiging dat het lozen op het riool crimineel is gaat het bedrijf niet in. Custom Powders doet dat ook niet. In een statement schrijft de leiding van het Britse bedrijf onder meer dat ze de negatieve gevolgen voor mens en milieu en de rol die Custom Powders daarin gespeeld heeft ‘diep betreuren’. Verder benadrukt het bedrijf dat ze altijd de vereiste vergunningen hadden en dat deze werden afgegeven op basis van de ‘volledige veiligheids- en milieu-informatie van Chemours.’

Lees hier de hele reactie van beide bedrijven:

In de Zembla-uitzending Het PFAS-spoor doet ex-medewerker Chris Morrison voor het eerst zijn verhaal. Hij werkte ruim 25 jaar voor Custom Powders in Helmond en werd naar eigen zeggen zonder het te weten blootgesteld aan de giftige PFAS. ‘In eerste instantie waren we enorm trots om voor DuPont te werken. Ik was onderdeel van wetenschap die de wereld beter zou maken’, zegt hij. ‘Uiteindelijk kom je erachter dat je chemicaliën in de rivier hebt gedumpt, het milieu hebt vervuild. En ons is niets verteld.’ Morisson bleek twee jaar geleden darmkanker te hebben, maar zegt hij: ‘Ik kan de schuld niet geven aan de PFAS- chemicaliën.’ Milieuchemicus Jonker beaamt dat: ‘Het zou mij niet verbazen als hij darmkanker heeft gekregen door de extreem hoge blootstelling aan PFOA, maar het is heel lastig om dat te bewijzen.’

Om na te gaan of de PFOA ook in het voedsel in de omgeving van de fabriek in Helmond aanwezig is deed Zembla een steekproef met hobbykip-eieren. Eieren van zes verschillende locaties, tussen de 600 meter en 4 kilometer van de fabriek af werden getest op de aanwezigheid van PFOA. Eerder testte de NVWA 1 ei uit Helmond van een commerciële kippenhouder. Toen was de conclusie dat er geen risico is. Maar uit de streekproef van Zembla blijkt dat vier van de zes geteste hobbykip-eieren boven de EU-grenswaarde voor PFOA in eieren zit. Chiel Jonker: ‘Dat betekent dat er risico’s aan kleven. Ik zou zelf die eieren niet meer eten.' Vorige week kwam het RIVM met het advies om nergens in Nederland eieren van hobbykippen te eten vanwege het gevaar voor overmatige inname van PFAS.