Nederland kwetsbaar voor aanvallen consumentendrones

Nederland is kwetsbaar voor aanvallen van consumentendrones, dat blijkt uit onderzoek van Zembla. Al in 2015 waarschuwt het Ministerie van Justitie en Veiligheid hoe drones de nationale veiligheid kunnen ondermijnen. Bijvoorbeeld wanneer er projectielen, bommen, vuurwapens of gevaarlijke stoffen onder worden gehangen. Nog steeds bestaat er geen sluitende methode om zulke drones te weren. Gevangenissen, vliegvelden en legerbases hebben geregeld te maken met verstoringen of aanvallen van drones.

Ook nationale evenementen als Prinsjesdag of de 4-mei herdenking blijken moeilijk te beveiligen. “Een drone als aanslagmiddel vergt weer een hele andere insteek om iets tegen te kunnen doen”, zegt Arjen Nijkamp, hoofd van het counter-drone team bij Defensie. We zien nu eigenlijk alles terug in Oekraïne, op een veel grotere schaal, dus in die zin komt het echt wel naar ons toe.” Nijkamp merkt dat bestaande en peperdure afweersystemen vaak niet afdoende werken. “Het is een soort wapenwedloop. We hobbelen een beetje achter de feiten aan.”

Lees meer over de uitzending 'Dreigende drones'

De zorgen over aanvallende drones leidden bij Defensie in 2018 tot de oprichting van een speciaal team, onder leiding van Arjen Nijkamp. In Zembla bevestigt hij dat de drone op dit moment het ideale middel is om een aanslag mee te plegen. Nijkamp: “Er is absoluut een vorm van kwetsbaarheid.”

Nederlandse militairen op uitzending hebben daar al geregeld mee te maken. Op een legerbasis in de Iraakse stad Erbil, waar zo’n 120 Nederlandse soldaten gestationeerd zijn, vonden vorig jaar verschillende aanvallen met drones plaats. In een publicatie van regiment Limburgse Jagers is te lezen hoe de drones de basis binnendrongen. “De klap die volgde zullen we niet snel vergeten”, schrijven betrokken militairen. “Helaas was onze Drone Defender niet opgewassen tegen dit type drone.” Het is precies de angst die veiligheidsdiensten hebben. “Gewoon het ontdekken van: hé, daar vliegt een drone, dat is al best wel lastig”, zegt Nijkamp.

Niet alleen aanslagplegers kunnen bestaande beveiligingsbarrières passeren, ook worden drones ingezet voor verstoringen en ongewenste surveillance. Zo werden recent drones waargenomen bij kerncentrales in Noorwegen en legde drones de Engelse luchthaven Gatwick in 2018 enkele dagen plat met 140.000 gedupeerde passagiers tot gevolg.

In 2014 maakt Islamitische Staat als eerste grootschalig gebruik van consumentendrones in een conflictgebied, herinnert terreurdeskundige Glenn Schoen zich. “Eerst voor verkenningen en daarna voor het plegen van aanslagen op tegenstanders.” Daarna verspreidt de drone-methode zich over de hele wereld. Van het Midden-Oosten tot Latijns-Amerika, steeds duiken consumentendrones op als aanvalswapen. Zo wordt in 2018 een aanslag gepleegd op de president van Venezuela en in 2021 op het woonhuis van de premier van Irak. En ook in de huidige oorlog in Oekraïne wordt de drone veelvuldig gebruikt. “Deze wijde verspreiding van dit soort middelen, die kun je niet beperkt houden tot het strijdtoneel Oekraïne. Dat gaat uiteindelijk verspreiden. En dus ook naar Nederland”, zegt veiligheidsexpert Danny Pronk.

Op vragen wat de Nederlandse politie tegen deze dreiging onderneemt, wil de Landelijke Eenheid alleen schriftelijk reageren. Er zouden de afgelopen jaren “onderzoeken” en “pilots” zijn gedaan, onder andere tijdens nationale evenementen zoals Koningsdag en de Dutch Grand Prix. Politie laat weten de dreiging van drones serieus te nemen en een counterdrone-team te willen oprichten, maar dat is nog “work in progress”. Een experiment in 2016 met het inzetten van roofvogels leverde niks op.

Ook de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), verantwoordelijk voor de Nederlandse gevangenissen, heeft te maken met kwaadwillende drones. Zo wordt regelmatig smokkelwaar over gevangenismuren gedropt en boven de zwaarbewaakte gevangenis in Vught, waar onder andere Ridouan Taghi in voorarrest zit, werd meerdere malen een drone gesignaleerd. Hoeveel incidenten met drones de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden, wordt niet bijgehouden, stelt DJI desgevraagd. Ook zij willen niet op camera reageren. “Op dit moment zijn niet alle gevangenissen voorzien van detectie”, meldt een woordvoerder van DJI per mail. “Er wordt hard gewerkt aan de uitrol van extra dronedetectiesystemen waardoor er een landelijke dekking ontstaat.”

Het zijn de Amerikanen die begin deze eeuw op grote schaal militaire drones inzetten en deze onbemande vliegtuigen ook bewapenen. “De Amerikanen zeggen: vertrouw ons maar”, zegt Wim Zwijnenburg die als drone-expert werkzaam is voor vredesorganisatie Pax. “Maar uit heel veel voorbeelden van mensen die zijn omgekomen blijkt dat ze er heel vaak naast zaten. Dat waren burgers, geen verdachten.” Hij kijkt dan ook kritisch naar de groeiende angst in het Westen voor kwaadwillende consumentendrones. “Ik zie wel dat er een hele grote push is vanuit westerse landen om heel veel aandacht te geven aan drones en terrorisme en tegelijkertijd is er weinig animo om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor buitenechtelijke executies waarbij ook heel veel onschuldige burgers omkomen. Dat vind ik wel een dubbel signaal.”

Kijk de eerste beelden uit 'Dreigende drones':