Nieuwe kankerverwekkende stoffen aangetroffen in rubbergranulaat

Er blijken nog meer schadelijke en kankerverwekkende stoffen in de rubberkorrels van kunstgrasvelden te zitten, dan tot nu toe werd aangenomen. Bovendien lekt een aantal van die stoffen makkelijker weg dan de al bekende schadelijke stoffen in rubbergranulaat. Dat blijkt uit nieuw promotieonderzoek van chemicus Ewa Skoczynska van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Haar promotor, hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer, vindt dat met deze bevindingen de huidige normen voor rubbergranulaat veel strenger moeten.
 
In totaal gaat het om 46 aangetroffen stoffen. Een aantal daarvan, de zestien PAK's, was al bekend. Maar er zijn dus ook nieuwe stoffen ontdekt en van die nieuw ontdekte stoffen zijn er enkelen kankerverwekkend en sommigen zijn op een andere manier schadelijk. 
 
Drie groepen 
Naast de groep kankerverwekkende stoffen, ontdekte Skoczynska ook stoffen waarvan het vermoeden bestaat dat ze kankerverwekkend kunnen zijn. Van een derde groep stoffen is nog niets over de giftigheid bekend en er is meer onderzoek nodig om vast te stellen wat ze onder bepaalde omstandigheden doen. 
 
Tot nu toe waren gezondheidsrisico- en milieurisico-onderzoeken naar kunstgrasvelden alleen op de 16 bekende schadelijke en kankerverwekkende polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) gericht. Daar zijn ook de huidige veiligheidsnormen voor kunstgras op gebaseerd. 

Meer gezondheidsrisico's 
Maar die normen die door het RIVM worden gebruikt moeten op de schop, vinden hoogleraar De Boer en de onderzoeker. Want meer giftige stoffen die ook nog eens makkelijker weglekken uit de rubberkorrels, kunnen niet alleen milieurisico’s, maar ook gezondheidsrisico’s vergroten, zeker bij huidcontact door bijvoorbeeld sporten op kunstgras: “De aanwijzingen dat er meer risico’s zijn, worden hiermee veel sterker. Er zitten veel meer stoffen in rubbergranulaat”, aldus Skoczynska. 
 
Wat volgens de chemicus bijzonder is aan de eigenschappen van een aantal nieuw gevonden stoffen is dat ze in tegenstelling tot de al bekende kankerverwekkende stoffen, makkelijker uit de rubberkorrels kunnen lekken. “Dat is zeker voor het milieu een issue.” 
 
Wat het stapeleffect van al die stoffen bij elkaar is, is onduidelijk. “Dat is een terrein waar nog veel gewonnen moet worden”, zegt professor Jacob de Boer. Volgens de hoogleraar is er een aanzienlijke kans dat de stoffen elkaar versterken.

Gevaarlijk Spel
Kort na ‘Gevaarlijk Spel’ - de eerste uitzending van Zembla over de gezondheidsrisico’s van sporten op kunstgras met rubbergranulaat in 2016 - startte de VU een onderzoek met zebravisjes. De diertjes en hun embryo’s werden blootgesteld aan water met de rubber korrels. De embryo’s stierven en de visjes vertoonden gedragsveranderingen. 
 
Het onderzoek wees er volgens de VU op dat er meer stoffen in rubbergranulaat zitten dan alleen de 16 al bekende schadelijke en kankerverwekkende PAK’s en dat uitgezocht moet worden welke dat zijn. Tot die tijd zou de overheid volgens sommige wetenschappers, zoals toxicoloog Martin van de Berg het voorzorgsprincipe moeten toepassen en het sporten op kunstgras moeten verbieden. Het RIVM bleef echter volhouden dat spelen op kunstgras veilig is. 
 
De VU ging verder met de research naar rubbergranulaat. Skoczynska gebruikte een nieuwe methode om de onbekende stoffen in het rubbergranulaat te identificeren. Met een ultrasoon behandeling wist ze veel meer stoffen uit het granulaat te extraheren. Vervolgens zijn via een geavanceerde nieuwe techniek de stoffen gescreend. Iets dat nog nooit eerder is gebeurd bij metingen naar de stoffen in rubbergranulaat. 

Nog meer stoffen
Skoczynska heeft nu via haar nieuw ontwikkelde methode in totaal 46 stoffen kunnen identificeren, maar krijgt het onderzoek een vervolg, dan is ze ervan overtuigd dat ze nog meer stoffen in rubbergranulaat zal aantreffen.
 
Het promotieonderzoek van de chemicus komt op een bijzonder moment. De Europese Commissie is de toekomst van kunstgrasvelden met rubberkorrels in Europa aan het heroverwegen. Dat doet de EC vanuit de motivatie om vervuiling van het milieu met microplastics zoveel mogelijk tegen te gaan. 
 
De korrels uit rubbergranulaat vallen namelijk onder microplastics. De Boer vindt dat de nieuw aangetoonde giftige stoffen van essentieel belang zijn voor het bepalen van nieuwe normen door de ECHA, het Europees Agentschap voor chemische stoffen. 

Drastisch omlaag 
Vooralsnog is de norm voor rubbergranulaat tweeduizend keer lichter dan die van speelgoed. Omdat ook veel kinderen sporten op kunstgras met rubber korrels, vinden veel wetenschappers al langer dat die norm strenger moet. “Wij vinden nu dat die niet alleen vanwege de PAK’s omlaag moet. Er zitten nog veel meer schadelijke stoffen in, wat extra reden is om hem echt drastisch omlaag te brengen”, aldus De Boer. 
 
De hoogleraar gaat er vanuit dat de velden met rubber korrels uiteindelijk verdwijnen. “Dat kan niet missen denk ik. De risico’s wil je niet en sporten op zulke velden hoeft gewoon niet.”
 
Correctie:
In een eerdere versie van dit artikel stond dat er 46 'nieuwe' stoffen zijn ontdekt in rubbergranulaat. De 46 bleek volgens professor De Boer het totaalaantal te zijn, waarvan zeker 16 PAK's al bekend waren. 

 Kijk hieronder de uitzending over het eerste onderzoek naar rubbergranulaat van de VU met de zebravisjes ('Gevaarlijk Spel - het vervolg' uit 2017):