Onderzoek bevestigt: platformmedewerkers Schiphol blootgesteld aan hoge concentraties ultrafijnstof

Platformmedewerkers op Schiphol worden dagelijks blootgesteld aan gemiddeld meer dan 100.000 ultrafijne deeltjes per cm3, dat is ruim twee keer zoveel als wat volgens de Arbeidsinspectie vanuit gezondheidskundig oogpunt gewenst is. Dat blijkt uit een omvangrijk, nog niet gepubliceerd onderzoek dat in handen is van Zembla. Het onderzoek is uitgevoerd door onderzoeksinstituut IRAS van de Universiteit Utrecht en het Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL) in opdracht van Schiphol en luchthavenpartners. Het stelselmatig inademen van ultrafijnstof kan hart- en longziekten veroorzaken. 

Vakbond FNV zegt in een reactie bezorgd te zijn over de uitkomsten van het onderzoek. “Dat het foute boel is wisten we en daarom zijn we hier al zo lang op aan het drukken. We zijn ervan geschrokken dat de blootstelling zo hoog is. Het onderstreept dat snel adequate maatregelen getroffen moeten worden om te zorgen dat de blootstelling minimaal wordt.” 

Schiphol gaf opdracht voor het onderzoek na controles van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Die constateerde dat de luchthaven onvoldoende doet om personeel te beschermen tegen giftige vliegtuiguitstoot. Directe aanleiding voor de controles waren de Zembla-uitzending ‘Ziek van Schiphol’ uit 2021 en een handhavingsverzoek van vakbond FNV. 

Uit de Zembla-uitzending ’Ziek van Schiphol’ blijkt dat zo’n twintigduizend platformmedewerkers ultrafijnstof en andere giftige stoffen inademen, doordat ze op het platform onbeschermd in de uitlaatgassen van dieselvoertuigen en van draaiende vliegtuigmotoren werken. 

Voor het blootstellingsonderzoek zijn zo’n 300 medewerkers met behulp van meetapparatuur en GPS-loggers intensief gevolgd in hun bewegingen op de luchthaven. Het gaat om personeel van allerlei bedrijven in allerlei functies die werkzaam zijn op het platform van Schiphol. De metingen zijn uitgevoerd in de drukste maanden op de luchthaven: augustus en september 2023.

De metingen laten zien dat medewerkers die het vaakst en het langst bij de vliegtuigopstelplaatsen werken, worden blootgesteld aan de hoogste concentraties ultrafijnstof met incidentele pieken van boven de 500.000 ultrafijnstofdeeltjes per kubieke centimeter. 

Medewerkers van bouwbedrijven die in augustus en september werkzaam waren op de plekken waar vliegtuigen staan opgesteld, werden meer dan de helft van de uren dat ze aan het werk waren, blootgesteld aan meer dan 100.000 ultrafijne deeltjes per cm3.

Tijdens de metingen zijn bij drie groepen medewerkers ook overschrijdingen aangetoond van blootstelling aan elementair koolstof. Dat is een indicator van blootstelling aan dieselmotoremissie. Deze uitlaatgassen bestaan uit een mengsel van allerlei stoffen, waaronder kankerverwekkende PAK’s. Deze PAK’s zijn niet meegenomen in het onderzoek.

Er zijn op het platform meerdere dieselbronnen aanwezig, waaronder voertuigen en dieselaggregaten. FNV noemt het belangrijk dat er vervolgonderzoek komt. “Ook naar de PAK’s die nu niet zijn gemeten.” 

Schiphol zegt in een reactie de zorgen die er zijn rondom de uitstoot van vliegtuig- en dieselmotoremissies “uiterst serieus” te nemen. De Arbeidsinspectie heeft volgens Schiphol geen harde grenswaarden gesteld met betrekking tot de hoeveelheid deeltjes ultrafijnstof. “Wel zijn er geldende grenswaarden op het gebied van dieselmotoremissies en eist de Arbeidsinspectie dat we het aantal deeltjes ultrafijnstof omlaag brengen. Schiphol en de sector nemen zoveel mogelijk blootstellings- en uitstootbeperkende maatregelen nemen om de blootstelling van medewerkers te verminderen.”

Arbeidshygiënist Tamara Onos noemt het blootstellingsonderzoek ‘indrukwekkend’ vanwege de omvang en de manier waarop het is uitgevoerd: “Hiermee kan vervolg gegeven worden aan epidemiologisch onderzoek, zodat er iets gezegd kan worden over gezondheidseffecten.”

Het blootstellingsonderzoek dat nu is uitgevoerd, is de eerste stap naar dat epidemiologisch onderzoek om te kijken of medewerkers die tijdens hun werk blootgesteld worden aan gevaarlijke stoffen, daar ook gezondheidsschade door oplopen. Dat gevoelige onderzoek is een van de belangrijke maatregelen die de Arbeidsinspectie eist van Schiphol.