Onderzoek naar verband tussen Q-koorts en coronavirus

“Bij Q-koorts wordt ongeveer zestig procent niet ziek en veertig wel.” Uit de kleine meting die nu bij overleden patiënten uit Noordoost-Brabant is gedaan, kun je volgens Olde Loohuis nog geen conclusies trekken. Daarvoor is de onderzochte groep veel te klein. De gegevens vragen om uitgebreider onderzoek.

Volgens oud-huisarts Olde Loohuis staat vast dat “het immuunsysteem belast wordt door fijnstof afkomstig van geitenhouderijen”. Er zijn volgens de Q-koortsexpert signalen dat fijnstof ook een rol speelt in de coronacrisis. En daarin staat hij niet alleen.

Italiaanse onderzoekers vermoeden ook een verband met fijnstof. Ze ontdekten dat het coronavirus kan hechten aan fijnstof en zo grote afstanden kan afleggen door de lucht. Ze vonden het virus in luchtmonsters in de buurt van een industriecomplex in de zwaar getroffen stad Bergamo.

Eerder concludeerden Italiaanse onderzoekers al dat de uitbraak van het coronavirus veel heftiger is in de Noord-Italiaanse regio’s met zware industrie. De regio’s horen bij de gebieden met de slechtste luchtkwaliteit van heel Europa.

Ook onderzoekers van de gerenommeerde Amerikaanse universiteit Harvard constateerden dat wanneer er in de jaren voorafgaand aan een pandemie meer fijnstof in de lucht is, er tijdens een pandemie meer mensen sterven. 

Eind februari werd in Nederland de eerste coronapatiënt opgenomen in het ziekenhuis. Dat gebeurde in Tilburg in Midden-Brabant. Het virus verspreidde zich vervolgens in rap tempo over de rest van Nederland. Het RIVM houdt de zwaarst getroffen regio’s op kaarten bij. Het gaat dan om ziekenhuisopnamen en sterfgevallen. Wie de kaarten bekijkt ziet dat onder meer Noordoost-Brabant bovengemiddeld zwaar is getroffen. 

Die verdeling lijkt volgens Olde Loohuis erg op de Q-koortsuitbraak tussen 2007 en 2011. “Je ziet op de kaarten een golfbeweging die begint in Midden-Brabant en die zich naar het Noordoosten beweegt. Dat was bij de Q-koorts ook zo. Noordoost-Brabant werd hard getroffen en had relatief veel zieken. Die specifieke beweging op de kaart vraagt om meer onderzoek naar de intensieve veehouderij.” 

Q-koorts verspreidde zich via besmette melkgeiten en schapen, maar is niet van mens op mens overdraagbaar, zoals bij het coronavirus. Een besmetting kun je krijgen door het inademen van lucht waar de bacterie in zit.

Geitenstallen hebben effect op weerstand omwonenden
Dat geitenstallen een effect hebben op de weerstand van omwonenden, bleek onlangs nog uit onderzoek van het RIVM in de provincies Gelderland, Limburg, Overijssel, Utrecht en Brabant. Mensen die op een kilometer afstand of minder van een geitenhouderij wonen, hebben een verhoogde kans op longontsteking. Bij gebieden minder dan 500 meter van een geitenhouderij is er sprake van circa 70 procent meer longontsteking en bij een kilometer is er sprake van circa 20 procent meer longontsteking ten opzichte van gebieden waar geen geitenhouderij staat. Ook het coronavirus kenmerkt zich door klachten aan de longen en luchtwegen.

In de uitzending van donderdag 30 april 2020 gaat Zembla terug naar het Brabantse dorp Herpen waar in 2007 de Q-koorts uitbrak. In het dorp komen we mensen tegen die destijds besmet raakten met Q-koorts en nu het coronavirus hebben. 

Olde Loohuis is 35 jaar werkzaam geweest als huisarts, waarvan 32 jaar in Herpen in Noordoost-Brabant. Als deskundige op het gebied van zoönosen volgt hij de uitbraak van het coronavirus op de voet:

“Er is een achtergrondbelasting door fijnstof afkomstig van geitenhouderijen, dat maakt de luchtwegen gevoeliger, ontvankelijker en kwetsbaarder. Die samenstelling van fijnstof wijkt af van bijvoorbeeld fijnstof van snelwegen. Q-koorts heeft in Noordoost-Brabant heftig toegeslagen. Dat corona hier ook zo heftig huishoudt, is iets dat we echt heel goed moeten onderzoeken.”

Viroloog Ab Osterhaus is sceptisch over de grootte van de rol van de luchtkwaliteit bij de heftigheid van de uitbraak van het coronavirus. “Een slechte luchtkwaliteit kan hooguit betekenen dat je weerstand wat lager is en je gevoeliger bent voor een infectie.” Volgens de viroloog is de coronapiek in Brabant te verklaren door carnaval. “Dat krijg je als je op vakantie gaat naar besmet gebied, terugkomt en dan niet het advies krijgt om in quarantaine te gaan, maar met z’n allen gaat carnavallen.”

Olde Loohuis erkent dat carnaval een katalysator is geweest. “Ik denk ook dat het in die volgorde is gebeurd: vakantie en carnaval. Carnaval is een extreem immuun stresserende situatie (stress/verzwakt het immuunsysteem, red.) waarin we net als opgehokte dieren, bij elkaar zitten in kleine cafés. Maar die beweging op de kaarten naar het noordoosten die plaatsvond na carnaval. Dat is het vreemde.” 

Dat de Q-koortsbacterie zo hardnekkig is, zou volgens Olde Loohuis een rol kunnen spelen bij het hoge aantal ernstig zieke coronapatiënten in Noordoost-Brabant. “Het risico om ernstig ziek te worden zou hoger kunnen zijn doordat het lichaam nog niet helemaal hersteld is van Q-koorts. Het lichaam heeft zeker tien jaar nodig om de bacterie op te ruimen.” 

Daarom is het volgens de Q-koortsdeskundige belangrijk om na te gaan of Q-koortspatiënten oververtegenwoordigd zijn bij het aantal coronaslachtoffers. De komende tijd probeert Olde Loohuis zijn onderzoek op grotere schaal voort te zetten. Daarover is hij in gesprek met microbiologen. 

Het RIVM is intussen aan het verkennen of het op korte termijn kan deelnemen aan een internationaal onderzoek naar de relatie tussen luchtkwaliteit en sterfte door corona. Dat liet het instituut begin april aan Zembla weten.

In Brabant zijn er steeds meer politieke partijen die ook willen dat er een onderzoek komt naar een mogelijk verband tussen luchtkwaliteit en het coronavirus in Brabant. "Alle alarmbellen zijn inmiddels al twee keer afgegaan”, zeiden politici van Provinciale Staten tegen Omroep Brabant. Ook de GGD heeft volgens de omroep toegezegd in de toekomst een onderzoek naar het verband te starten.