Onderzoekers vinden verband tussen glyfosaat en kanker bij proefdieren

Een grootschalig internationaal onderzoek met ratten laat een statistisch significant verband zien tussen glyfosaat - de werkzame stof van onkruidverdelger Roundup - en kanker. Deskundigen noemen de bevindingen “baanbrekend” en “zorgwekkend”. Zij vinden dat de Europese toelatingsautoriteiten de stof zo snel mogelijk moeten herbeoordelen. 

Onderzoekers uit Europa en de Verenigde Staten vonden onder meer een statistisch significant verband tussen glyfosaat en leukemie. Ook was er een link met meer dan tien andere tumoren, waaronder huid- en leverkanker. Daniele Mandrioli, die de leiding had over de studie, vertelt dat er met drie verschillende concentraties glyfosaat is getest. “We zagen in elke testgroep meerdere tumoren. Dat versterkt het bewijs dat de stof kankerverwekkend is.” 

De onderzoekers van onder meer het Ramazzini Instituut, King’s College London en Boston College hebben niet alleen de werkzame stof glyfosaat getest, maar ook twee pesticiden mét glyfosaat, waaronder een type Roundup dat in Europa wordt gebruikt. 

Toxicoloog Paul Scheepers (Radboud Universiteit) noemt de studie “baanbrekend”. Hij denkt dat het wetenschappelijk veel impact gaat hebben. “Deze studie legt zoveel gewicht in de schaal. Er is nu voldoende reden om aan te nemen dat het middel kankerverwekkend is. Ook bij lage concentraties, waarvan we dachten dat ze veilig zijn.”

Dat zegt ook hoogleraar risicobeoordeling Ad Ragas (Radboud Universiteit). “Het is een zeer interessant en grondig proefdieronderzoek. De ratten zijn langdurig onderzocht, er is gekeken naar allerlei effecten en er komt een behoorlijk consistent patroon uit naar voren, namelijk dat de effecten vrij vroeg optreden, bij lage concentraties glyfosaat.”

Volgens Scheepers is het verband met kanker in lijn met eerder gepubliceerd onderzoek. “Daarin werd onder de bevolking een mogelijk verband gemeld tussen blootstelling aan pesticiden, waaronder glyfosaat, en non-Hodgkin kanker.”

Zowel Scheepers als Ragas benadrukken dat glyfosaat juist in de vroege levensfase extra schadelijk blijkt. Scheepers: “Wat opvalt, is dat juist jonge ratten leukemie ontwikkelen. Veertig procent van de ratten die leukemie krijgen, overlijdt binnen het eerste levensjaar. Als je dat vertaalt naar mensen, is dat vóór het vijfendertigste, veertigste levensjaar.” Ragas maakt zich daarom extra zorgen voor zwangere vrouwen en jonge kinderen: “Vroege blootstelling, tijdens de zwangerschap of de vroege jeugd, maakt je kennelijk extra kwetsbaar voor de kankerverwekkendheid van glyfosaat.”

Scheepers plaatst ook een kanttekening: mensen zijn geen ratten, ook al zijn we qua DNA vrijwel identiek. “Bij ratten wordt glyfosaat waarschijnlijk meer in het bloed opgenomen.” Aan de andere kant, merkt de toxicoloog op, hebben de onderzoekers aangetoond dat er al effecten optreden bij lage doseringen. “Dan gaat het om concentraties die nu nog als veilig worden gezien. Dat is zorgwekkend.”

Mandrioli zegt opgelucht te zijn dat de studie eindelijk is afgerond. “We hebben als onderzoekers onder enorme druk gestaan, vanwege de belangen die op het spel staan en de controverse rond het onderwerp.” 

Glyfosaat is een van de meest gebruikte bestrijdingsmiddelen ter wereld. De Europese Unie heeft het in 2023 weer voor 10 jaar toegelaten. De Nederlandse pesticide-autoriteit Ctgb speelde daarbij een sleutelrol. Volgens het Ctgb is glyfosaat niet kankerverwekkend. Dit is opvallend, omdat het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie de stof in 2015 “waarschijnlijk kankerverwekkend” noemde. 

Scheepers vindt dat de overheid “vanwege het enorme belang” niet tot 2033 kan wachten met een herbeoordeling. “De balans lijkt nu echt door te slaan. Vanwege het grootschalige gebruik kan ik mij voorstellen dat de Europese Commissie het wetenschappelijk bewijs voor kanker al eerder wil wegen.” Ragas is het daarmee eens: “Je zal maar boer zijn, of zwangere boerin. Europa moet glyfosaat nu opnieuw gaan beoordelen.”

De woordvoerder van het Ctgb zegt tegenover Zembla dat hun toxicologen de studie gaan bestuderen. Een inhoudelijke reactie zal “naar verwachting nog enkele weken” op zich laten wachten.