Is een oplossing voor het PFAS-probleem in zicht? 'Ei van Columbus nog niet gelegd'

De enige bekende manier om van PFAS af te komen is ze op extreem hoge temperatuur te verbranden – boven de duizend graden. Niet duurzaam, wel duur. Zijn er andere manieren om van deze zogeheten forever chemicals af te komen, als die eenmaal in bloed of bodem zitten? 

Methodes om PFAS versneld uit de mens te krijgen, zijn in ieder geval niet voorhanden, zegt Jacob de Boer, emeritus-hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie. “Het is niet zo dat je opschiet met een bepaald dieet of iets dergelijks. PFAS hecht aan albumine, een bepaald eiwit in je bloed. Daar zit het aan vast. Er is niets aan te doen behalve afwachten en vooral zorgen dat er niet meer bijkomt.”

Een splinter meer hoop is er voor het doen verdwijnen van PFAS uit grondgebied, maar daadwerkelijke manieren staan nog in de kinderschoenen, benadrukt ook milieuchemicus van de Universiteit Utrecht Chiel Jonker. Bovendien moet de effectiviteit nog maar worden bewezen. “Allerlei mensen op de wereld zijn hier flink mee bezig, maar ik denk dat het ei van Columbus op dit moment nog niet is gelegd.”

Eens in de zoveel tijd duikt er een hoopgevend bericht op, dat dan later toch moet worden genuanceerd, vertelt De Boer. “Onlangs werd er een bepaalde bacterie gevonden in Amerika die het wel even zou oplossen. Helaas bleek die alleen onder hele speciale omstandigheden en bij een bepaald zwavelgehalte te werken. In de praktijk bleek het niet erg uitvoerbaar.”

Hetzelfde geldt voor de vorig jaar in het wetenschappelijke tijdschrift Science verschenen methode, die gebruik maakt van een oplosmiddel en natronloog, zegt Jonker. “Die methode breekt helaas alleen bepaalde PFAS af en is bovendien heel lastig in de praktijk op echte afvalstromen uit te voeren.”

Naar één methode wijzen zowel Jonker als de Boer om haar belofte: zogeheten superkritisch water. De Boer: “Dan neem je water en dat verhit je tot boven de 374 graden, maar wel onder hoge druk. Je hebt er dus een soort reactor voor nodig. Dan is dat water blijkbaar zo agressief dat het PFAS afbreekt.” Met deze methode zou je vervuilde grond kunnen behandelen en vervuild water. Nadeel van de methode is de hoeveelheid energie die zo’n reactor kost. De methode – Supercritical water oxidation (SCWO) genaamd – wordt mede daarom in Amerika vooralsnog op kleine schaal toegepast.

Daarnaast biedt 374Water een mogelijke oplossing voor puntverontreiniging en chemisch afval, maar niet voor bijvoorbeeld oppervlaktewater, zegt De Boer. “De Westerschelde is verontreinigd. Die krijg je er niet schoon mee. Dat gebied is zo groot, dat is onbegonnen werk.” Hij noemt het ‘ontzettend frustrerend’, en dringt aan op preventie. “Maak dat soort stoffen niet. Waarom mogen zulke stoffen nog geproduceerd worden, en bemoeit de EU zich er later pas mee als blijkt dat ze schadelijk zijn? Je zou al dat soort stoffen eerst moeten testen,” bepleit De Boer.  

Vrijwel de hele aarde is vervuild met giftige PFAS-chemicaliën. Deze 'forever chemicals' zijn onder andere verwerkt in cosmetica en pannen en worden in verband gebracht met kanker, nierbeschadiging en hartaandoeningen. PFAS zijn nauwelijks afbreekbaar in het milieu en zitten bij bijna iedereen in het bloed. In 2015 barst in de VS een gigantisch milieuschandaal los. Chemiebedrijf Dupont, een van de grootste verspreiders van de giftige stof, blijkt al decennialang te zwijgen over de gevolgen van PFAS voor mens en milieu. Zembla reconstrueert wat de industrie wist en wat ze met die kennis deden en stuit daarbij op onthullende nieuwe informatie.