Risico’s belangenverstrengeling reservisten

Dat concludeert topambtenaar Koos van der Steenhoven, die in opdracht van minister Jeanine Hennis de relaties tussen Defensie en ICT-bedrijven onderzocht. Hennis stuurde zijn onderzoek maandagavond naar de Tweede Kamer. Zij vroeg om het onderzoek nadat Zembla had aangetoond dat een reservist geheime informatie naar zijn ICT-werkgever had doorgespeeld.

Minister Hennis schrijft in een brief aan de Tweede Kamer: ‘ De commissie signaleert dat er bij reservisten sprake is van extra risico's van belangenverstrengeling, omdat zij per definitie twee meesters dienen. Bij de herziening van het reservistenbeleid, voorzien later dit jaar, zullen deze risico’s worden geadresseerd, onder meer met maatregelen die reservisten en leidinggevenden meer risicobewust maken. ’

Van der Steenhoven vond naar eigen zeggen in één geval aanwijzingen van schending van regels. Tegelijk somt hij een lange lijst ,,onregelmatigheden" op die de indruk wekken dat de relatie tussen ICT-bedrijven en Defensie rommelig is en zeer kwetsbaar voor belangenverstrengeling.

Zo is er bij 37 procent van de 500 automatiseringscontracten twijfel over de rechtmatigheid. Een probleem dat Defensie al jaren parten speelt. De onderzoekers: ,,Het blijft onduidelijk wie daarvoor verantwoordelijk is. Organisatieonderdelen wijzen naar elkaar."

Van der Steenhoven ontdekte dat medewerkers ,,her en der" bewust concurrentiegevoelige interne informatie, zoals over strategische technologische keuzes lekken naar bedrijven. Ze spelen ook informatie uit biedingen van concurrenten door aan bedrijven. In sommige gevallen ,,overschrijden contacten de grenzen van het zakelijk verkeer". Medewerkers van ICT-bedrijven, niet zelden ex-militairen, hebben toegangspasjes voor het ministerie. Ook schermen deze lobbyisten met hun contacten met politici, wat het gevoel bij ambtenaren versterkt dat zaken worden afgedekt.

Conclusies uit het rapport over de relatie Defensie
"Toegang van het bedrijfsleven tot medewerkers van Defensie is te gemakkelijk  Accountmanagers en andere vertegenwoordigers van bedrijven komen te gemakkelijk binnen bij medewerkers van het ministerie. Medewerkers zijn zich onvoldoende bewust van het feit dat dergelijke gesprekken elders in de organisatie snel de schijn van beïnvloeding wekken."

Te vriendschappelijke contacten 
"Defensiemedewerkers en vertegenwoordigers werken soms lang samen. Dan ontstaan soms te vriendschappelijke relaties. In die situaties wordt het defensiebelang niet meer goed onderscheiden van het commerciële belang van het bedrijf en wordt informatie uitgewisseld die op het ministerie had moeten blijven."

‘Dode hoek’ in het reservistenbeleid
"Er zit een zogenaamde ‘dode hoek’ in het reservistenbeleid. Bij het bepalen of een reservist kan worden ingezet op een functie en zo ja welke, wordt te weinig rekening gehouden met het feit dat een reservist per definitie twee heren dient. Een reservist heeft zijn of haar eigen broodheer en dient daarnaast ook het ministerie van Defensie. Of andersom. Dat hoeft niet per se te knellen. Maar bij reservisten die worden ingezet om hun specifieke IT-deskundigheid, kan dat wel het geval zijn: zij krijgen inzicht in behoeften van het ministerie van Defensie die anderen niet hebben. Dat geldt voor medewerkers van (IT-)bedrijven, maar ook voor zzp-ers. Zij hebben er belang bij steeds nieuwe opdrachten te doen voor het ministerie van Defensie. De vraag of dat erg is, en zo ja welke mitigerende maatregelen genomen moeten worden, is geen standaard onderdeel van het reservistenbeleid."