Staatssecretaris zegt: granulietstort is veilig, RIVM concludeert: we weten het niet

Staatssecretaris Heijnen zegt in reactie op het rapport van Deltares en het RIVM dat granuliet veilig kan worden toegepast in diepe plassen. Maar het RIVM zelf meldt aan Zembla: “Er is nog geen conclusie te trekken over veilig of onveilig. Daarvoor is onvoldoende wetenschappelijk onderzoek beschikbaar.”

Granuliet bevat het bindmiddel polyacrylamide. Die stof is op zichzelf niet giftig, maar als het afbreekt kan de gevaarlijke stof acrylamide vrijkomen. Een stof die volgens het RIVM “bij lage concentraties toxisch is” en op de lijst van zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) staat, onder andere omdat acrylamide kankerverwekkend is.

Deskundigen uitten eerder hun zorgen over wat granuliet in een diepe plas op lange termijn doet, omdat daar nooit onderzoek naar is gedaan. Het RIVM en Deltares bestudeerden de beschikbare wetenschappelijke literatuur en komen tot een soortgelijke conclusie, namelijk dat “de vorming van de zeer zorgwekkende stof AMD onder de bijzondere omstandigheden in diepe plassen niet is onderzocht”. Daarmee is “het nog onduidelijk of de giftige stof acrylamide (AMD) in diepe plassen kan ontstaan of vrijkomen uit polyacrylamide (PAM).”

Hoewel het volgens het RIVM en Deltares dus de vraag is of polyacrylamide in een diepe plas veilig kan worden toegepast, zegt de staatssecretaris dat het RIVM “geen aanvullende wetenschappelijke informatie heeft gevonden, die eerdere bevindingen, ter discussie stelt.” Op basis van die eerdere bevindingen concludeert Heijnen dat granuliet veilig kan worden toegepast. Ze verwijst daarbij naar het Arcadis-onderzoek en een uitspraak van de Raad van State.

Wethouder Ans Mol van de gemeente West Maas en Waal, waar 750.000 ton granuliet is gestort in natuurplas Over de Maas, reageert: “Waarom laat je het überhaupt uitzoeken, als je het antwoord al zegt te kunnen halen uit de vorige rapporten?” Ze noemt de reactie van de staatssecretaris “zwaar teleurstellend”. Ze vervolgt: “We zijn er verbaasd over en het er totaal niet mee eens. Als onduidelijk is wat de risico’s zijn moet het voorzorgsprincipe worden toegepast: bij twijfel niet doen.”

Het RIVM schrijft op haar website in een toelichting op het rapport dat er op basis van de eerdere studies en de uitkomsten van dit onderzoek “geen aanwijzingen zijn dat er substantiële risico’s zijn voor mens en natuur”. De staatssecretaris verwees in het Kamerdebat Leefomgeving woensdagmiddag naar die uitspraak. Milieuchemicus Harmsen zegt daarover: “Deze uitspraak staat helemaal niet in de studie. Het zegt ook weinig. Er zijn geen aanwijzingen voor risico’s, omdat het nooit is onderzocht. Andersom is dus ook waar. Er zijn ook geen aanwijzingen dat het veilig is en er geen risico’s zijn. Er is nu bevestigd dat we onvoldoende weten van het gedrag van polyacrylamide om storten te kunnen verantwoorden.”

Het RIVM vervolgt: “Omdat er nog onzekerheden zijn, adviseren het RIVM en Deltares wel om te onderzoeken of AMD in diep water kan ontstaan of kan vrijkomen uit een materiaal dat met PAM is behandeld. Het RIVM raadt overheden aan zo mogelijk te voorkomen dat PAM-houdende stoffen in het water terechtkomen en de kwaliteit van het water in de gaten te houden. ”

Maar dat onderzoek wil de staatssecretaris niet toezeggen. Het enige dat het ministerie toezegt is om de kwaliteit van het water in de gaten te houden: “Er zal in de praktijk worden gemonitord of er acrylamide in diepe plassen te vinden is. Dit betekent dat we over langere tijd gaan meten in verschillende diepe plassen waar grond of bagger dat is ontwaterd met flocculanten, is toegepast.” Daarover zegt milieuchemicus Joop Harmsen: “Als je een onderzoek doet, moet je een goed onderzoek doen. Hierbij moet je goed laten zien wat er met het toegevoegde polyacrylamide gebeurt. Polyacrylamide is helaas een stof die niet meetbaar is en het verdwijnen van de stof in een diepe plas kun je dus niet meten. Als er acrylamide of een ander afbraakproduct vrijkomt gebeurt dat heel lokaal en dan moet je daar maar net en op het juiste moment meten.”

Download het rapport van het RIVM en Deltares: