Vader ziet spoken

Het ziekenhuis is een levensgevaarlijke plek voor 65-plussers. Uit onderzoek blijkt dat een op de drie ouderen het ziekenhuis in slechtere conditie verlaat dan dat hij er in kwam. Oude mensen raken tijdens hun opname ondervoed, uitgedroogd, lopen een ziekenhuisinfectie op of vallen uit bed. Maar een van de grootste bedreigingen voor de oudere patiënt is een delirium, ook wel aangeduid als delier; een acute verwardheid waarbij de patiënt hallucineert en angstig wordt.

Geen ziekenhuisbreed beleid
Na het doormaken van een delier in de kans op dementie is 12 x zo groot en overlijdt 40 procent van de patiënten binnen 2 jaar. In 2005 constateert de Inspectie voor de Gezondheidszorg dat artsen te weinig kennis hebben over het delirium en dat er geen ziekhuisbreed beleid is. De Inspectie belooft toe te zien op verbetering. ZEMBLA onderzoekt of de situatie nu verbeterd is en wat ziekenhuizen doen om een delier bij patiënten te voorkomen.

'Delier-epidemie'
De Medisch socioloog Hugo van der Wedden spreekt in ZEMBLA van een delier-epidemie. 'Een uitzichtloze situatie waarbij de hoogbejaarde patiënt vastgebonden in bed ligt omdat hij anders zijn slangen en infuus eruit trekt. Het is het schrikbeeld van iedere geriater en verpleegkundige.'

'Oudere patiënt heeft nulstatus'
Volgens van der Wedden heeft de oudere patiënt een ‘nulstatus’ in het ziekenhuis. Dat kan er toe leiden dat men niet eens in de gaten heeft dat een patiënt een delier doormaakt. Hoogleraar verpleegwetenschap Marieke Schuurmans denkt dat het delier bij een derde van de patiënten niet eens wordt opgemerkt. Het gaat dat om mensen met een zogeheten ‘stil’ delier.

Beter screenen
In het Kennemer Gasthuis heeft geriater dr. Kees Kalisvaart een methode ontwikkeld waarbij oudere patiënten bij binnenkomst al uitgebreid worden gescreend. Patiënten die veel risico lopen op het krijgen van een delier, krijgen extra zorg en bijvoorbeeld een bed naast het raam. Ook zorgen verpleegkundigen ervoor dat na de operatie de bril direct weer opgaat en het gehoorapparaat in. Dit om desoriëntatie te voorkomen. Kalisvaart: 'Dat lijkt hele normale ziekenhuiszorg maar helaas is de praktijk nog anders.'

Strijd om de patiënt
Volgens emeritus hoogleraar Veiligheid in de zorg Jan Klein, moeten maatschappen en medisch specialisten beter samenwerken. 'Nu wordt de patiënt zorg onthouden waarmee een delier is te voorkomen.' Volgens Kalisvaart vindt er nu een strijd om de patiënt plaats. 'Medisch specialisten willen de geriater er vaak niet bij hebben. Wij staan achterin de rij', aldus Kalisvaart.

ZEMBLA: ‘vader ziet spoken’ , donderdag 22 mei 2014 om 20.50 uur bij de VARA op Nederland 2.

Senior vriendelijk ziekenhuis
Sinds een paar jaar is er een keurmerk van vier ouderenorganisaties. 2/3 van de ziekenhuizen heeft het keurmerk niet. Maak een vergelijk tussen de ziekenhuizen op Seniorvriendelijkziekenhuis.nl

Jonlanda van Tunen geeft cursussen aan thuiszorgmedewerkers om het delier te herkennen. Ze heeft cursusmateriaal ontwikkeld en daar vorig jaar de Jenneke van Veen prijs voor gekregen.

• Onrustig gedrag, rommelen met dekens, uit bed willen of juist heel stilletjes, slaperig aanwezig zijn
• Niet weten welke dag het is of waar men is.
• Partner, kinderen of vrienden niet herkennen.
• Nieuwe informatie niet begrijpen of snel vergeten.
• Dingen zien die er niet zijn of die door anderen anders worden waargenomen.
• Achterdochtig of agressief gedrag vertonen.

• Laat iemand zo min mogelijk alleen, zeker als hij angstig is.
• Plaats een klok en kalender binnen iemands gezichtsveld zodat iemand met een delier zich kan oriënteren op het tijdstip van de dag.
• Een agenda kan helpen om overzicht te houden. In een agenda kunt u opschrijven wie er op bezoek is geweest, wie de was mee heeft genomen of wanneer er een onderzoek is.
• Neem een vertrouwde foto mee waarop belangrijke personen of familieleden staan afgebeeld. Deze foto geeft veiligheid en steun. Andere vertrouwde voorwerpen van thuis mogen natuurlijk ook.
• Praat over bestaande personen en echte gebeurtenissen. Probeer niet te veel in te gaan op de beelden die iemand ziet, maar die er in werkelijkheid niet zijn. Toon wel begrip voor de angst die deze beelden kunnen oproepen.
• Probeer iemand bij het hier en nu te betrekken bijvoorbeeld door de krant mee te nemen en er stukjes uit voor te lezen.
• Neem kleding, goede schoenen en een eventueel loophulpmiddel mee, voorzien van naam. Misschien is iemand met een delier door zijn ziekte gedwongen in bed te blijven. Toch is het goed om als het enigszins mogelijk is zoveel mogelijk overdag op te zijn en te bewegen.
• Als iemand tijdens een delier een helder moment heeft, vertel hem dan dat hij lichamelijk ziek is en daardoor angstig en in de war. Leg uit dat dit tijdelijk is en overgaat.
• Bezoek is heel belangrijk, maar teveel personen of te lange bezoektijd in een keer kan vermoeiend en verwarrend werken.
• Ga als u met meerdere personen op bezoek komt zoveel mogelijk aan een kant van het bed of op de stoel zitten. Iemand met een delier kan zich zo op een punt richten.
• Fluister niet met anderen.
• Zorg voor voldoende inname van eten en drinken.
• Probeer een steun te zijn door uw aanwezigheid en of door simpelweg een hand vast te houden.
|• Zorg ’s nachts voor gedempt licht in de slaapkamer.
• Geef als de periode van delier voorbij is, uitleg. Deze uitleg kan ondersteund en aangevuld worden door de verpleegkundige op de afdeling.

(bron: Acute verwardheid (delier) ‘De oudere patiënt in het ziekenhuis’ )