Vijf vragen over de verhuizing van Shell naar het Verenigd Koninkrijk

Olie- en gasconcern Shell wil op papier volledig Brits worden, ook het hoofdkantoor zal naar het Verenigd Koninkrijk worden verplaatst. Vijf vragen over de verhuizing van Shell. 

Volgens Shell moet een versimpeling van de structuur ervoor zorgen dat het bedrijf sneller en flexibeler kan opereren. Het concern wil namelijk een ‘leidende rol’ spelen in de energietransitie. 

Shell is formeel sinds 2005 een Brits bedrijf, maar het hoofdkantoor, en daarmee de fiscale zetel, zit in Den Haag. Beleggers klagen al langer over de huidige structuur met verschillende aandelen. Over de Britse aandelen hoeft geen dividendbelasting te worden betaald, maar over de Nederlandse aandelen moet dat wel. Al sinds de fusie van de Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij en The Shell Transport and Trading Company in 2005 is volgens topman van Shell, Ben van Beurden gesproken over een versimpeling van de structuur. Jarenlang ging Shell ervan uit dat ook in Nederland de dividendbelasting zou worden geschrapt, zoals in het Verenigd Koninkrijk het geval is, waarmee de Britse en Nederlandse aandelen zonder al te grote problemen samengevoegd konden worden.

Dat plan sneuvelde in Den Haag, waarna levensmiddelenconcern Unilever besloot op papier volledig Brits te worden. Ook informatie- en dataleverancier RELX 'verhuisde' eerder al naar het Verenigd Koninkrijk. Shell moet de verhuizing nog wel voorleggen aan zijn aandeelhouders, dit zal gebeuren op 10 december. 

Het olie- en gasconcern verliest met de aanstaande verhuizing naar het Verenigd Koninkrijk ook zijn koninklijke titel, Royal Dutch. Topman Ben van Beurden van Shell zegt dat het bedrijf door de verplaatsing van het hoofdkantoor geen aanspraak meer maakt op de status. Van Beurden noemt het "bijzonder pijnlijk en betreurenswaardig" om de titel te verliezen. Shell stelt aandeelhouders tijdens de vergadering op 10 december een naamswijziging voor, waarbij Royal Dutch uit de naam verdwijnt. 

Shell benadrukt dat de overstap nauwelijks effect zal hebben voor de banen in Nederland, los van de paar werknemers die samen met topman Van Beurden en financieel directeur Jessica Uhl naar Londen verhuizen. Shell telt in Nederland zo'n 8500 werknemers.

Ook doet de overstap niets af aan de investeringsbeslissingen en plannen op het gebied van duurzaamheid, zegt topman Van Beurden. Veel van de plannen van Shell voor verduurzaming beginnen bijvoorbeeld in de Rijnmond en in Moerdijk. Datzelfde geldt wellicht ook voor Groningen, waar Shell inzet op waterstof. "We kunnen niet winnen in Europa, zonder Nederland", aldus de topman.

Het kabinet is "onaangenaam verrast" door het besluit van het olie- en gasconcern Shell om het hoofdkantoor naar het Verenigd Koninkrijk te verplaatsten. Het kabinet is zondag op de hoogte gesteld en "betreurt het ten zeerste" dat Shell gaat verhuizen. "We zijn in gesprek met de top van Shell over de gevolgen van dit voornemen voor banen, cruciale investeringsbeslissingen en duurzaamheid. Die zijn enorm belangrijk", aldus demissionair minister Stef Blok van Economische Zaken.

Wat het vertrek van de multinational voor de schatkist betekent is nog onduidelijk. Wel bleek twee jaar geleden dat Shell in Nederland geen winstbelasting betaalt. Follow the Money deed in 2018, temidden van de discussie over de afschaffing van de dividendbelasting, onderzoek naar hoeveel Shell Nederland oplevert. Het Haagse hoofdkantoor wordt door Shell afgeschilderd als cash cow voor Nederland, maar de argumentatie van Shell is onzuiver volgens ftm. Een analyse van de overige belastingen die Shell betaalt, laat zien dat vooral Nigeria, Irak en Oman verdienen aan Shell. In deze landen boort Shell naar olie. 

Volgens Milieudefensie zijn er geen gevolgen voor de rechtszaak: die blijft hoe dan ook bij de Nederlandse rechter. "Ook voor toekomstige klimaatzaken in binnen- en buitenland heeft dit naar onze mening geen gevolgen. Over de hele wereld hebben bedrijven de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren en gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen", zegt Peer de Rijk, campagnevoerder op het gebied van energie en klimaatrechtvaardigheid bij Milieudefensie.

Milieudefensie spande een rechtszaak tegen Shell aan om het bedrijf te dwingen tot het drastisch verlagen van zijn uitstoot van broeikasgassen. Eind mei besloot de rechtbank in Den Haag dat de klimaatplannen van Shell niet ver genoeg gingen en dat het bedrijf per direct meer moet doen om zijn uitstoot naar beneden te krijgen. In 2030 moet die uitstoot met 45 procent zijn afgenomen ten opzichte van 2019.

Ook moet Shell zich inspannen voor een verlaging van de uitstoot van gebruikers. Het bedrijf gaat in beroep tegen die uitspraak, maar moet tot de behandeling daarvan wel al actie ondernemen. Shell beloofde na de uitspraak de strategie voor verduurzaming naar voren te halen en meldde in oktober de uitstoot in 2030 met 50 procent te willen hebben verlaagd.

De Koninklijke Shell moet een onberispelijke bedrijfsvoering hebben om het predicaat Koninklijk te mogen dragen. In hun eigen gedragsregels zegt Shell dat ze mensenrechten respecteren en voortdurend op zoek zijn naar manieren om de milieuschade die hun werkzaamheden veroorzaken te verminderen. Zembla wil weten hoe dit zich verhoudt tot de situatie in de Niger Delta. Daar voltrekt zich al decennialang de grootste olieramp ter wereld. Hoe koninklijk gedraagt Shell zich in Nigeria?