Vijf vragen over omstreden pesticide chloorpyrifos dat verboden dreigt te worden

1. Wat is chloorpyrifos?
Chloorpyrifos is een pesticide dat in 2006 op de Europese markt werd toegestaan. Het wordt dan ook al jarenlang ingezet als bestrijdingsmiddel tegen onder meer rupsen en larven bij de teelt van koolsoorten, asperge en prei, maar ook bij sierplanten en in boomkwekerijen. Chloorpyrifos is ontwikkeld door The Dow Chemical Company.  

2. Wat is er bekend over de schadelijke effecten?
Elke fabrikant moet aan de autoriteiten kunnen aantonen dat het middel dat zij op de markt willen brengen op geen enkele wijze schadelijk is voor de gezondheid van mensen. Ook Dow Chemical deed in 1998 een onderzoek op ratten. De fabrikant kwam toen tot de conclusie dat er zelfs bij hoge blootstelling van het middel geen effect op het gebied van neurologische ontwikkeling optrad. Een groep wetenschappers hield dit onderzoek recent nog tegen het licht en publiceerde de resultaten vorig jaar juni in The Environmental Health Journal. 

Zij kwamen tot de verontrustende conclusie dat het bestrijdingsmiddel wel degelijk effect had op de ontwikkeling van hersenen van de ratten die getest waren. De wetenschappers stelden dat chloorpyrifos mogelijk neurologische schade zou kunnen aanrichten bij jonge kinderen en daarnaast ook genetische mutaties kon veroorzaken. De onderzoekers vermoeden dat Dow Chemical de onwelgevallige resultaten mogelijk had weggelaten voor de autoriteiten om het product toch op de markt te kunnen brengen. 

3. Wat is de reactie van de fabrikant?
Wetenschappers van Dow Chemical spreken de schadelijke effecten tegen in een artikel dat als reactie verscheen in The Environmental Health Journal. Corteva Agriscience, de naam waaronder de landbouwafdeling van Dow Chemical tegenwoordig opereert, blijft de veiligheid van chloorpyrifos met klem verdedigen. Het bedrijf noemt de pesticide tegenover nieuwswebsite EUobserver ‘een van de best onderzochte bestrijdingsmiddelen ter wereld’, en wijst op de toelating in zo’n honderd landen wereldwijd.

4. Hoe kon dit middel zo lang op de markt op de blijven?
Deze zomer volgde een serie onthullingen van een Europees onderzoeksteam waar onder meer de Franse krant Le Monde , het Belgische tijdschrift Knack , de Spaanse krant El Confidencial en nieuwswebsite EUobserver aan deelnamen . Het team ontdekte dat voor de herbeoordeling van de Europese markttoelating van het bestrijdingsmiddel de fabrikanten slechts één enkele studie aan de toezichthouders overhandigden: hetzelfde onderzoek met ratten uit 1998, uitgevoerd door Dow Chemical.

  5. Wordt het chloorpyrifos nu verboden in Europa?
De onthullingen én de vele onderzoeken die wijzen op de schadelijke effecten, hebben voor druk op de ketel gezorgd.  Het dagelijks EU-bestuur heeft een voorstel in voorbereiding om de vergunning, die eind januari afloopt, niet te verlengen nadat de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) zich begin deze maand over de mogelijk schadelijke effecten uitsprak. De lidstaten beslissen uiteindelijk over de verlenging of een verbod. Sommige EU-landen hebben het producten waar chloorpyrifos in zit inmiddels al verboden, al is het de vraag of dat ook echt helpt. Mensen kunnen het dan alsnog binnen krijgen door bijvoorbeeld geïmporteerd fruit uit landen waar chloorpyrifos nog wel gebruikt wordt. 

‘Bollengif in Babyluier’‘Glyfosaat: het omstreden gif’.

ZEMBLA besteedde in eerdere uitzendingen aandacht aan de mogelijk schadelijke gevolgen van de omstreden onkruidverdelger Roundup in de uitzending  ‘Bollengif in Babyluier’  en  ‘Glyfosaat: het omstreden gif’.