Zembla Jaaroverzicht 2021

Eindelijk kwam er het afgelopen jaar meer duidelijkheid over de koning en de subsidieregeling die hij gebruikt voor beheer van het Kroondomein. We onthulden dat spoorwerkers al jarenlang worden blootgesteld aan te hoge concentraties kankerverwekkend kwartsstof en we doken in een netwerk van rechtsextremisten. Dit is het Zembla jaaroverzicht van 2021.

Veel beroepen zijn niet zonder risico’s. Werkgevers hebben een plicht om te zorgen voor de veiligheid van hun personeelsleden. Maar gebeurt dat wel altijd even goed? Zembla deed daar afgelopen jaar onderzoek naar. 

In de laatste uitzending van het jaar onthulden we dat Schiphol en KLM vijftien jaar geleden al door hun eigen arbodiensten gewaarschuwd zijn voor een “verhoogd risico” op hartproblemen en longkanker bij hun medewerkers. Maar deskundigen vertellen in Zembla dat adviezen van arbo-experts om de situatie te verbeteren, niet zijn opgevolgd. Het gaat om de twintigduizend medewerkers op het platform van Schiphol die dagelijks in de uitlaatgassen van vliegtuigen en dieselvoertuigen werken. Kamerleden van SP, PvdD, GroenLinks, PvdA en VVD stelden vragen aan de minister over de kwestie. 

Kijk 'Ziek van Schiphol':

In de uitzending ‘Het stofspoor’ blijkt dat spoorwerkers al zeker tien jaar lang worden blootgesteld aan te hoge concentraties kankerverwekkend kwartsstof. Het kwartsstof komt vrij bij het werken met ballast, de stenen op het spoor. De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) startte naar aanleiding van de uitzending een onderzoek en kwam ook tot de conclusie dat de spooraannemers de Arbowet overtreden. Eind november, bijna acht maanden na de uitzending, maakte ProRail bekend dat ze gedeeltelijk gaan stoppen met het gebruik van stenen op het spoor die kankerverwekkend respirabel kwartsstof bevatten. De uitzending sleepte een nominatie in de wacht voor de Prix Europa: het grootste Europese prijzenfestival voor de beste televisie-, radio- en onlineproducties.

Luister de podcast over 'Het stofspoor':

Kijk 'Het stofspoor':

Het boerenland is er slecht aan toe. De bodem raakt uitgeput door overmatig gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. De veestapel is verantwoordelijk voor een gigantische uitstoot van broeikasgassen, fijnstof en stikstof, wat volgens tal van onderzoeken leidt tot opwarming van de aarde en een alarmerende afname van de biodiversiteit. Vrijwel iedereen is het erover eens dat het radicaal anders moet. Maar waarom gebeurt dat niet? Zembla onderzoekt in de serie 'De uitgeputte bodem' al langere tijd welke belangen er mee spelen. Het afgelopen jaar bekeken we de rol van supermarkten, banken, zuivelcoöperaties en producenten van bestrijdingsmiddelen. 

Alle delen uit de serie 'De uitgeputte bodem'.

Luister de podcast over 'De uitgeputte bodem: supermarktmacht':

Kijk 'Uitgeputte bodem: supermarktmacht':

Het bedrijf Stepwork groeide binnen een paar jaar tijd uit tot een van de grootste particuliere ggz-aanbieders voor transgenderzorg in Nederland. Stepwork leek de redder in nood voor transgender personen die door lange wachtlijsten nergens anders terecht konden. Maar we hoorden veel zorgelijke geluiden over dit bedrijf en gingen op onderzoek uit. Het bleek achter de schermen één grote puinhoop: een deel van het personeel werd niet betaald, de boekhouding is schimmig, medische dossiers zijn niet op orde en de kwaliteit van zorg staat onder druk. Nog geen drie weken na onze onthullingen is Stepwork Transgenderzorg failliet verklaard.

Lees waar het mis ging met Stepwork.

Luister de podcast over het onderzoek naar Stepwork:

Bij de 11-jarige Felix wordt twee jaar geleden een hersentumor ontdekt. Na de operatie moet Felix worden bestraald en een chemokuur ondergaan, om te voorkomen dat de tumor weer terugkeert. Maar zijn ouders hebben grote zorgen over de bijwerkingen van deze behandeling en twijfelen aan de effectiviteit van de chemotherapie. Ze willen liever dat hun kind een experimentele immunotherapiebehandeling krijgt. Ouders en ziekenhuis komen er niet uit. Daarom schakelt de behandelend arts Veilig Thuis in, het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Het is het begin van een hoogoplopend conflict tussen artsen en ouders. Beiden zeggen het beste voor te hebben met Felix. Zembla onderzoekt in ‘Geen chemo voor Felix’ wiens wil wet is.

Luister de podcast 'Geen chemo voor Felix':

Kijk 'Geen chemo voor Felix':

Het ministerie wil al sinds 2010 de A27 bij Utrecht verbreden. De verbreding gaat ten koste van een deel van een 200 jaar oud bos in het natuurgebied Amelisweerd. In de regio willen ze het bos behouden en zit haast niemand te wachten op de wegverbreding. In ‘De strijd over asfalt’ is te zien dat omwonenden en de plaatselijke politiek zich verzetten, maar voormalig minister Cora van Nieuwenhuizen houdt stug vol. Maanden later presenteert het kabinet het nieuwe coalitieakkoord en wat blijkt? De nieuwe regering wil onder voorwaarden afzien van de plannen om de A27 bij Amelisweerd te verbreden.

Kijk 'Strijd over asfalt':

In de hele westerse wereld wordt gewaarschuwd voor de dreiging van rechtsextremisme. Ook in Nederland waarschuwen de NCTV en AIVD voor een toegenomen dreiging uit extreemrechtse hoek. In gesloten chatgroepen delen jonge jongens steeds hardere nazipropaganda. Ze verheerlijken terreuraanslagen zoals die op moskeeën in Christchurch waarbij tientallen doden vielen. Extremisten zijn op zoek naar ‘school shooters’, gefrustreerde pubers die worden doordrenkt met haat tegen joden, moslims en seksuele minderheden. Ze delen informatie over wapens en over potentiële doelwitten. In sommige landen staan zulke groepen al op terreurlijsten. In Nederland niet. Heeft de overheid voldoende zicht op deze nieuwe dreiging? Zembla dook in het netwerk van haat, de donkere online wereld waar hedendaagse nazi’s dromen van een rassenoorlog.

Kijk 'Netwerk van haat':

In 2020 doet Zembla onderzoek naar de subsidie die de koning krijgt voor beheer van landgoed Het Loo. Volgens deskundigen is de bijna 5 miljoen euro subsidie die de koning daarvoor krijgt onrechtmatig. Juristen zeggen dat de koning een voorkeursbehandeling krijgt en niet hoeft te voldoen aan de subsidievoorwaarde om het natuurgebied open te houden voor publiek. We zetten het onderzoek dit jaar door en vragen het ministerie van LNV waarom er wordt afgeweken van de eisen die normaal gelden voor een aanvrager van deze natuurbeheersubsidie. Dan blijkt uit documenten dat er inderdaad sprake van een voorkeursbehandeling: Kroondomein Het Loo wordt een deel van het jaar voor publiek gesloten vanwege de koninklijke jacht. Vervolgens geeft demissionair minister Schouten toe dat de jaarlijkse sluiting van het Kroondomein ‘verband houdt met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de Koning.’ Begin september stuurt Schouten een brief naar de Kamer. Daarin staat dat koning Willem-Alexander landgoed Kroondomein Het Loo niet meer jaarlijks mag afsluiten als hij de subsidie voor het beheer ervan wil behouden. Maar de koning lijkt daar iets op te hebben gevonden. Hij vraagt opnieuw subsidie aan en ondertussen vraagt de Kamer aan de koning of hij een royaal gebaar wil maken en het Kroondomein toch wil openhouden voor publiek. Wordt vervolgd.

Kijk 'Zembla Kort: De schimmige constructies van de koning'

Volg Zembla op YouTube met o.a. iedere woensdag o 16.00 uur een nieuwe Zembla Kort.

Volg Zembla op Instagram.

Volg Zembla op Facebook.

Volg Zembla op LinkedIn.

Volg Zembla op Twitter.

Kijk alle uitzendingen van 2021 terug.

Beluister alle Zembla podcasts.