Zorg & Welzijn grootste voedselspeculant van Nederland

ZEMBLA presenteert de bevindingen van SOMO in de uitzending ‘Handel in honger’.

Voedselspeculatie is het speculeren met de prijzen van voedselgrondstoffen (graan, mais, vee, etc.) op financiële markten. Die speculatie kan de prijzen van voedingsmiddelen opjagen. De Verenigde Naties schatten dat dit jaar wereldwijd 140 miljoen mensen extra aan ondervoeding lijden als gevolg van door speculatie opgedreven voedselprijzen.

20 keer meer verhandeld dan er is
Ontwikkelingslanden die niet in hun eigen voedsel kunnen voorzien, kunnen door de hoge voedselprijzen niet of nauwelijks voedsel importeren. De speciale VN-rapporteur voor het recht op voedsel, Olivier de Schutter, zegt in ZEMBLA: “Er wordt 20 keer méér mais of graan verhandeld door financiële spelers dan dat er in werkelijkheid aan mais of graan is. Die spelers zien nooit een korrel mais of graan, maar gokken met zóveel geld dat het de werkelijke prijzen van die gewassen opdrijft. Dat is extreem immoreel”. Volgens De Schutter leidt voedselspeculatie tot een hoger aantal doden door honger.

SUMO-onderzoek
Uit het SOMO-onderzoek komt naar voren dat ook Nederlandse financiële instellingen zijn betrokken bij voedselspeculatie, hetzij door direct in voedselgrondstoffen te beleggen, zoals pensioenfondsen, hetzij door de handel in financiële voedingsproducten te faciliteren, wat door banken gebeurt.

Zorg & Welzijn
SOMO-onderzoeker R. van Tilburg stelde vast dat het pensioenfonds Zorg & Welzijn voor 7 miljard euro in grondstoffen heeft belegd, waarvan 10 procent (700 miljoen euro) in voedingsgrondstoffen als landbouwgewassen en levend vee. “Dat is als percentage van wat ze belegd hebben aanmerkelijk meer dan bij andere pensioenfondsen het geval is”, aldus Van Tilburg. Volgens Van Tilburg is Zorg & Welzijn als groot pensioenfonds wereldwijd gezien een belangrijke speler op het gebied van beleggingen in voedselgrondstoffen: “Gegeven het feit dat PFZW met een hoog percentage hier in zit, is dat zeker een partij van belang”. Toen in 2010 de prijzen van voedsel scherp opliepen, verdiende PFZW 180 miljoen euro aan zijn beleggingen in voedsel.

Voedselprijzen te hoog
VN-rapporteur De Schutter is kritisch over de beleggingen van de pensioenfondsen in voedselgrondstoffen: “Het is volstrekt legitiem dat pensioenfondsen rendement voor hun klanten willen halen. Maar je kunt hun activiteiten (op de voedselmarkt, red.) niet los zien van het effect op de armen in ontwikkelingslanden. De voedselprijzen zijn simpelweg te hoog voor ze. En dus is de enige verantwoordelijke houding van de pensioenfondsen zich te onthouden van beleggingen in voedselgrondstoffen.”

Organisaties willen opheldering
Verschillende ontwikkelings- (Hivos, Cordaid, ICCO, Unicef NL) en mensenrechtenorganisaties (Amnesty International NL, IKV Pax Christi, Defence for Children) hebben pensioenen van hun personeel  bij PFZW liggen, blijkt in de uitzending van ZEMBLA. Navraag leert dat zij zich ongerust maken over het beleggingsbeleid van PFZW en opheldering van het pensioenfonds verlangen. Unicef-directeur J. Wijbrandi: “Wij gaan contact opnemen met Zorg & Welzijn en we beginnen maar eens om een reactie te vragen op datgene wat in de publiciteit is gebracht.”

Onderzoek Nederlandse banken
SOMO onderzocht ook de betrokkenheid van de Nederlandse banken bij voedselspeculatie. Rens van Tilburg van SOMO: “Als je kijkt naar de grote financiële markten waar voedingsmiddelen worden verhandeld, zoals New York en Chicago, dan is ABN-AMRO met rond de 10 procent van de handel die zij op deze manier faciliteren een belangrijke speler”. Zowel het pensioenfonds Zorg en Welzijn als ABN-AMRO wilden niet in de uitzending op de uitkomsten van het SOMO-onderzoek reageren. In schriftelijke reacties ontkennen beide instellingen te speculeren met voedselgrondstoffen.

Bekijk het onderzoek (pdf) van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO)

Lees ook NRC - Kritiek op pensioenfondsen om voedselspeculatie