Zuidelijke vaarroute boven Wadden bij slecht weer niet gesloten

Er komen geen verplichtende maatregelen voor containerschepen die gebruik willen maken van de zuidelijke vaarroute boven de Waddeneilanden bij slecht weer. Daar voelen ‘Noordzeelanden’ Duitsland en Denemarken niets voor, schrijft minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Rijkswaterstaat) in een Kamerbrief.

In de brief gaat de minister dieper in op de aanbevelingen die de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) een jaar geleden deed naar aanleiding van de ramp met de MSC Zoe. Het containerschip verloor begin 2019 bij een Noordwesterstorm 342 containers, met in totaal 3 miljoen kilo lading. Veel brokstukken en spullen spoelden aan op de Waddeneilanden en de kust van het Groningse en Friese vasteland.

Lees ook: Twee jaar na containerramp MSC Zoe: ‘800.000 kilo afval in zee’

Zembla reconstrueerde het ongeluk met de MSC Zoe in twee uitzendingen. Containerschepen als de MSC Zoe kunnen, op weg naar de Duitse havens, kiezen uit twee routes, de noordelijke ‘diepwater route’ en een ondiepere zuidelijke, dicht langs de Waddeneilanden.

Vrachtschepen nemen standaard de zuidelijke vaargeul omdat die korter is. Uit onderzoek van Zembla bleek dat de Zoe met een diepgang van 12,7 meter door de ondiepe zuidelijke route boven de Wadden voer. Door de heersende weersomstandigheden maakte het schip slagzij. Uit meerdere bronnen blijkt dat die opliep tot meer dan dertig graden. De romp van de Zoe kwam daardoor meters dieper te liggen, waardoor het schip volgens deskundigen de zeebodem raakte.

Kijk hier ‘De ramp op het wad - deel 1’ en ‘De ramp op het wad - deel 2’

Ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid deed onderzoek naar aanleiding van de ramp en concludeerde ook dat niet uit te sluiten is dat de Zoe de bodem raakte.
Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid stelde bij het uitkomen van het rapport dat de vaarroutes bij het Waddengebied risicovol zijn bij noordwesterstorm.

“Met name voor grote, brede containerschepen. Het verlies van containers zorgt voor vervuiling van het Waddengebied en moet worden voorkomen. Het Waddengebied is daarbij een internationaal erkend natuurgebied, om dit werelderfgoed te beschermen zou het voorzorgsprincipe leidend moeten zijn.”

De OvV stelde ook dat er een grote kans dat zo’n incident opnieuw kan plaatsvinden. Die voorspelling kwam afgelopen april uit, al viel de schade in vergelijking met de Zoe mee. Vijf containers van het schip Baltic Tern sloegen 27.5 kilometer ten noorden van Ameland overboord.

Het schip gebruikte net als de MSC Zoe de veelbesproken zuidelijke vaarroute boven de Wadden. Een van de containers betrof een tankcontainer met aceton, een tweede tankcontainer bevatte gebruikte bakolie, twee containers bevatten houtvezels (kraftliner) en de vijfde container was geladen met houtpellets. Alle containers zijn volgens het ministerie van Infrastructuur en Rijkswaterstaat gevonden en geborgen.

Om het Waddengebied beter te beschermen zou volgens het advies van de Raad gebruik van de zuidelijke vaarroute moeten worden beperkt bij noordwesterstorm. Eén van de aanbevelingen van de Onderzoeksraad was aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat om hierover internationaal afspraken over te maken.

"Nederland kan, samen met de Waddenzeelanden Denemarken en Duitsland, het voorstel om beperkingen op de zuidelijke vaarroute in te stellen, inbrengen bij de International Maritime Organization (IMO). Naast de internationale afspraken kan Nederlandse Kustwacht een actievere rol krijgen in het begeleiden van containerschepen op deze vaarroutes. Hiervoor zou de minister van Infrastructuur en Waterstaat de Kustwacht de bevoegdheden en middelen moeten uitbreiden."

Inmiddels heeft minister Van Nieuwenhuizen meerdere gesprekken gehad met Denemarken en Duitsland. De vaarroute sluiten of op een andere manier beperken tijdens slecht weer, zit er dus niet in. Wel hebben de landen ‘een gezamenlijke weg voorwaarts’ afgesproken middels een niet dwingend voorstel, schrijf de minister.

De IMO stelt een lijst op met aanbevelingen voor containerschepen. Die aanbevelingen worden vervolgens gepubliceerd in de zogenoemde IMO's Ships' Routeing Guide, die wordt gebruikt bij voorbereidingen van reizen door de bemanning.

De aanbevelingen zijn niet bindend, maar volgens minister Van Nieuwenhuizen leert de ervaring "dat dergelijke IMO-aanbevelingen goed worden opgevolgd". Duitsland gaat voortaan ook bij kleinere containerschepen waarschuwen bij slecht weer voor de gevaren van de vaarroute boven de Waddeneilanden. Het recente ongeval met de Baltic Tern heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld.

Sinds de de tussentijdse waarschuwing van de OvV (in oktober 2019) voor het risico op het raken van de bodem van grote containerschepen op de zuidelijke route boven de Wadden, worden kapiteins van grote schepen door de Kustwacht bij golfhoogtes boven de 5 meter geadviseerd om de noordelijke route te nemen.

In een Kamerbrief waarin Van Nieuwenhuizen antwoorden geeft op vragen van de PvdA naar aanleiding van het incident met de Baltic Tern, geeft de minister aan dat het echter aan de kapitein van het betreffende schip, in het kader van goed zeemanschap, ligt om alles afwegende de juiste keuzes te maken en op die manier het risico op ongevallen te beperken.  

Op vraag van de PvdA hoeveel schepen geen gehoor hebben gegeven aan het dringende advies van de Kustwacht om niet de zuidelijke vaarroute te nemen, antwoordt Van Nieuwenhuizen dat er in de afgelopen periode veertien grote containerschepen gevraagd is om de noordelijke route te nemen. Twaalf schepen hebben het advies opgevolgd, twee schepen hebben het advies niet opgevolgd.