Bestaat het gat in de ozonlaag eigenlijk nog?

Het gat in de ozonlaag was vroeger wereldnieuws, maar tegenwoordig hoor je er bijna niets meer over. Is dat omdat het probleem is opgelost – of omdat we het vergeten zijn?

In het kort: ja, het gat in de ozonlaag bestaat nog steeds. Maar: het wordt langzaam kleiner. Dankzij wereldwijd beleid is het probleem grotendeels onder controle. Toch blijft het belangrijk om er iets van af te weten – en vooral: te blijven smeren.

Een paar decennia terug was het groot nieuws: het gat in de ozonlaag. Tegenwoordig hoor je er bijna niks meer over. Maar wat is die ozonlaag eigenlijk?

'Ozon is een zuurstofmolecuul met drie atomen', legt RIVM-onderzoeker Guus Velders uit. De meeste ozon zweeft tussen de twintig en dertig kilometer hoogte in de lucht. 'Het beschermt ons tegen ultraviolette straling die anders te sterk zou zijn.' Zonder die bescherming zouden mensen huidkanker krijgen, planten niet groeien en dieren zoals krill – het begin van de voedselketen – afsterven.

Wij. 'Wij zijn eigenlijk een beetje de eikels', volgens Velders. De boosdoeners zijn CFK’s (oftewel: chloorfluorkoolstofverbindingen), die vroeger werden gebruikt in koelkasten en airco’s. Ze leken ideaal: stabiel, niet giftig, maar in de lucht breken ze de ozonlaag af. 'Dan komt er chloor vrij. En dat chloor breekt de ozonlaag af', aldus Velders. Vooral boven de Zuidpool is dat zichtbaar. Elk voorjaar verdwijnt daar 60 tot 70% van de ozon.

Ja, maar wel een kleiner probleem. 'Er zijn heel veel goede dingen gedaan', zegt Velders. CFK’s zijn wereldwijd verboden, en nieuwe apparaten bevatten ze niet meer. Maar: CFK’s blijven lang in de lucht hangen. 'Soms wel vijftig tot tweehonderd jaar.' Dus het herstel gaat langzaam. Maar: 'Op sommige plekken zien we al dat de ozonlaag weer dikker wordt.' Kortom: goed nieuws, maar we moeten geduld hebben.

In Nederland merken we er vooralsnog weinig van. Veranderingen in het klimaat en de ozonlaag hebben wel effect op hoe snel we verbranden, aldus stralingsdeskundige Harry Slaper. De aantasting van de ozonlaag heeft wel effect op de schadelijke straling van de zon; 'we verwachten iets intensere straling, maar dat zou je niet echt moeten opmerken'. Op plekken dichter bij de Zuidpool is het nog steeds een ding. Leentje, die in Ushuaia (Argentinië) woont, vertelt in Alledaagse Vragen: 'Het eerste wat je doet is zonnebrand op je gezicht. Ook als het bewolkt is.' Vooral in het voorjaar is de zon daar supersterk.

Best wel. Dankzij wereldwijd beleid is het ozongat niet erger geworden — en zelfs aan het genezen. Maar wel langzaam. Dus: laat die oude koelkast in de schuur netjes afvoeren. En blijf gewoon smeren.