ChatGPT als psycholoog: kan dat?

Steeds meer jongeren vragen een chatbot om advies bij mentale klachten. Kan ChatGPT jouw psycholoog binnenkort vervangen?

Het korte antwoord: nee. ChatGPT is geen vervanger voor een psycholoog. Een chatbot is weliswaar een toegankelijk, comfortabel en betaalbaar instrument voor advies bij mentale klachten, maar het gebruik is niet zonder risico. Zo kan een psycholoog tijdens een therapiesessie jouw lichaamstaal aflezen; ChatGPT kan dat niet.

‘Het kan spannend zijn om over mentale problemen te praten met iemand anders’, zegt psychiater Edwin van Dellen in Alledaagse Vragen. Eén op de tien mensen onder de 34 vraagt een AI-chatbot weleens om advies bij mentale klachten. ‘Het idee dat je advies kan krijgen van een chatbot zonder veroordeeld te worden, dat heeft iets aantrekkelijks voor mensen.’ Ook kan het zijn dat iemand al ervaring heeft met therapie, maar daar niet verder in komt of zich niet serieus genomen voelt, volgens psycholoog Anita Hubner in De Nieuws BV. ‘Als zij met ChatGPT in gesprek gaan, komen ze misschien wél verder.’

Chatbots zoals ChatGPT zijn gemaakt met hele andere doeleinden; ze proberen je zo lang mogelijk in het gesprek te houden. In extreme gevallen worden mensen helemaal verkeerd begrepen, waardoor zij fout advies krijgen. ‘Bijvoorbeeld mensen die hinten dat zij zichzelf iets aan willen doen’, zegt Van Dellen. ‘ChatGPT geeft hele praktische adviezen en kan de onderliggende boodschap van een vraag helemaal missen.’ Op die manier kunnen mensen bevestigd worden in hun waanideeën, aldus psycholoog Tonnie Staring. ‘Dat kan ook gaan om mensen die nooit eerder psychotisch zijn geweest en heel intensief met ChatGPT gaan praten over mentale klachten.’ ChatGPT mist belangrijke nuances en kan geen één-op-één-vervanger zijn voor mensen die kampen met ernstige mentale klachten. Maar ChatGPT kan wel helpen. Het kan daarom beter gezien worden als aanvulling op therapie.

Er bestaan chatbots die zijn ontwikkeld door zorgprofessionals. Deze zijn bedoeld om mensen te helpen met psychische vragen of problemen. ‘Dat kan heel goed werken’, zegt Van Dellen. De chatbots zijn getraind om vaste antwoorden te geven op bepaalde vragen. Maar in de psychotherapie gebeurt meer dan alleen dat. ‘Als we alle vragen en antwoorden al van tevoren kunnen bedenken, dan zouden psychologen niet meer nodig zijn. Dan hadden we ook gewoon een boek kunnen schrijven.’ Een chatbot mist de persoonlijke context van iemand, dus ook AI-modellen die speciaal ontwikkeld zijn voor de zorg, kunnen jouw psycholoog niet volledig vervangen.