Is vapen slechter dan roken?

Vapen zou het gezondere alternatief zijn voor roken, maar is dat wel zo?

Lange tijd daalde het aantal rokende jongeren. Tot de vape populair werd. Eén vape kan gelijk staan aan dertien tot twintig pakjes sigaretten, wat nicotine betreft. Sinds het verbod op smaakjesvapes is de illegale markt geëxplodeerd. Onder scholieren is de THC-vape in opkomst. Daar zit vaak spice in: een synthetische cannabinoïde die erg verslavend is. 

• Het inhaleren van de rook van vapes zorgt voor verslaving en vergiftiging, en kan leiden tot longbeschadiging.

‘Bij een sigaret is een van de drie kinderen die het probeert een dagelijkse roker', aldus voormalig longarts Wanda de Kanter. 'Wat je nu ziet is dat de nicotinezouten van een vape waarschijnlijk nog verslavender zijn. Je bent als kind dus al verslaafd aan een elektronische sigaret en dan proef je een echte sigaret en denk je: oh, die is nog lekkerder. Je wordt als het ware net als een kinderlokker erin getrokken. Omdat de overheid er nog niet veel aan doet, kunnen we kinderen er alleen voor waarschuwen.’

• Het is nog niet bekend of het op lange termijn net zo schadelijk is als roken, omdat hier te weinig onderzoek naar is gedaan.

Vapes mogen alleen verkocht worden aan klanten boven de achttien jaar, maar er wordt bijna nooit naar de leeftijd gevraagd waardoor het voor kinderen makkelijk is om het te kopen’, volgens De Kanter. Er wordt vaak gezegd dat vapen, als 'gezonder' alternatief voor het roken, kan helpen bij het stoppen met roken. Maar dat gaat natuurlijk niet op voor de meeste jongeren. ‘Op een jonge leeftijd stopt niemand met roken, waardoor je juist een nieuwe verslaving creëert.’ Daarom worden ze ook wel 'vervangrokers' genoemd. ‘Heel veel ouderen gaan dood aan het roken en daarom moeten zij vervangen worden. We hebben een geheim document ontdekt en daarin staat dat de enige manier om de tabaksindustrie door te kunnen laten gaan, is om te zorgen dat kinderen verslaafd raken.’

Dat het niet onschuldig is, is wel duidelijk. Vijf jongeren zijn, na het gebruik van een illegale vape, zelfs bijna overleden. Vier van hen lagen langere tijd in een kunstmatige coma. Ze hadden verschillende vapes van uiteenlopende merken en smaken gebruikt. De gevolgen zijn per persoon verschillend. Het is, volgens artsen, vergelijkbaar met covid: de een wordt er zieker van dan de ander. Het kan dus iedereen overkomen.

• Klaplong
• Longziektes
• Astma-aanvallen

'Het topje van de ijsberg zijn jongeren die met ernstige ademnood, en soms zelfs longbloedingen en klaplongen, in het ziekenhuis terechtkomen', waarschuwt longarts Danielle Cohen. 'Maar onder die ijsberg zit nog veel meer schade; dan hebben we het over mentale problemen als gevolg van de verslaving. Dan moet je denken aan concentratieproblemen, slapeloosheid, maar ook somberheid, angst. Dat is slechts een deel van wat we zien. Ik denk dat de schade werkelijk veel groter is.'

Het roken van een elektronische sigaret - oftewel: vapen - is heel populair onder jongeren. Het wordt gepresenteerd als het 'gezondere' alternatief voor roken. Of het gezonder is, is maar de vraag.

Het aantal rokers neemt al jaren af, wanneer het in 2020 weer licht begint te stijgen. De reden: vapes. En met name dus onder jongeren. En dat is geen wonder, volgens Becky Freeman, onderzoeker naar tabaksbedrijven. ‘Het is ontworpen voor jongeren; zij zijn de doelgroep. En het is ook nog eens makkelijk verkrijgbaar.’

Lange tijd werden vapes met allerlei smaakjes aangeboden. De meest bekende smaken zijn: mandarijn, mango, ijs, marshmallow, meloen en blauwe bessen. Dat klinkt een stuk aantrekkelijker dan het inademen van rook met tabaksmaak, toch? Inmiddels zijn deze smaakjes daarom verboden. Sinds dit verbod is de illegale markt echter geëxplodeerd. Jongeren komen via Snapchat in contact met dealers, die de illegale smaakjesvapes afleveren op het schoolplein. Deze dealers bieden ook vaak THC-vapes aan, ontdekt Zembla.

THC is de werkzame stof van cannabis. ‘Een vape met pure THC is heel erg duur’, legt Cohen uit. ‘Daarom worden er veel vapes verkocht met spice, een synthetische cannabinoïde. Die zijn veel goedkoper.’ Scholieren hebben vaak geen idee dat zij synthetische drugs aan het vapen zijn. ‘Het is gewoon een soort jonko-vape’, vertelt een vijftienjarige scholier aan Zembla. ‘Maar je hoeft het niet aan te steken en je ruikt niets, daarom kan je bijna overal roken.’ Spice heeft invloed op dezelfde delen van de hersenen als THC, alleen zijn de effecten veel heftiger en meer risicovol dan bij natuurlijke cannabis uit bijvoorbeeld een joint.

Spice kan leiden tot angsten, hartkloppingen, een verhoogde bloeddruk, psychoses en zelfs acuut overlijden. ‘Het is een supergevaarlijke drug, die vooral wordt gebruikt in de gevangenis en door daklozen’, aldus Cohen. Heroïneverslaafden die spice hebben gebruikt, zeggen dat de ontwenningsverschijnselen vergelijkbaar zijn, volgens Christopher Pudney, professor biochemie aan de Universiteit van Bath.

Jessica krijgt een THC-vape aangeboden als zij dertien jaar oud is. Ze denkt op dat moment dat er plantaardige THC in zit, maar in werkelijkheid rookt ze spice. ‘Ze raakte verslaafd’, vertelt de moeder van Jessica tegen Zembla. ‘Haar gedrag veranderde: ze was sloom, uitgeput en doodmoe. Haar eetlust verdween, ze verwaarloosde haar persoonlijke hygiëne en haar huid was grijs.’ Als Jessica geen vape had, kreeg ze ontwenningsverschijnselen. ‘Dan sliep ze dagenlang niet. Ze trilde en ze kon niet normaal lopen. Jessica vloog tegen de muren, ze werd helemaal gek omdat zij wilde vapen.’ In het ziekenhuis krijgt Jessica medicatie, diazepam, tegen de ontwenningsverschijnselen. Toch lukt het haar nog steeds niet om te stoppen met vapen. Uiteindelijk moet Jessica naar een afkickkliniek.

Eén vape kan gelijk staan aan dertien tot twintig pakjes sigaretten, wat nicotine betreft. Daar zijn scholieren zich vaak niet van bewust. Kinderen die beginnen met vapen zijn binnen een paar dagen al verslaafd aan nicotine. Twee op de drie scholieren die beginnen met vapen, zijn tegen het einde van hun middelbareschooltijd rokers geworden, volgens Cohen. De tabaksindustrie lijkt er zo in te slagen een nieuwe generatie nicotineverslaafden te creëren, waardoor het streven naar een rookvrije generatie steeds verder uit beeld raakt.