Hoe lossen we de problemen bij de IND op?

10 miljoen euro aan dwangsommen worden er per week geïnd, omdat asielzoekers veel te lang moeten wachten op uitsluitsel over hun asielaanvraag. Wat gaat er mis?

Wanneer er in Nederland een vergunning wordt aangevraagd, welke vergunning dan ook, dan heeft het bestuur een bepaalde tijd om daar een besluit over te nemen. In het geval van een vergunning voor een dakkapel is de wachttijd maximaal acht weken, maar voor een asielvergunning is dat een stuk langer. Daar mag zes maanden voor worden uitgetrokken. Als er geen beslissing wordt genomen binnen die termijn, dan mag de aanvrager een brief schrijven waarin hij aangeeft voor wanneer hij uitsluitsel wil op zijn aanvraag, en dat als er niet aan deze termijn voldaan kan worden er een dwangsom zal gaan lopen.

Stok achter de deur
Een goede regel op zich. Uit het verleden blijkt namelijk dat bestuursorganen er nogal eens een handje van hebben om flink de tijd te nemen om tot een besluit te komen. Daarvoor is (de dreiging van) een dwangsom een goede stok achter de deur.

Twee jaar
Helaas werkt dit in het geval van de asielaanvragen maar weinig motiverend. De aanvraag waar een half jaar voor staat, wordt in de meeste gevallen pas na anderhalf of twee jaar opgepakt. Waarna er dus nog tot een besluit moet worden gekomen, wat nog weer veel langer duurt. En dat kost de staat heel wat geld.

Twintigduizend euro
Het begint ogenschijnlijk onschuldig. De bedragen lijken niet zo hoog. Maar omdat de beslistermijnen zo ver overschreden worden, blijven de bedragen maar oplopen. ‘In het begin is het zo’n tientje per dag, dan wordt het twintig euro. Op een gegeven moment wordt dat honderd euro per dag. Dan gaat het flink aantikken. In sommige gevallen kom je uit op tien-, of zelfs twintigduizend euro’, aldus Wil Eikelboom, voorzitter van de Vereniging voor Asieladvocaten in Spijkers met Koppen.

Beleid van Rutte
Volgens SP-Kamerlid Jasper van Dijk zijn de enorme problemen in bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) volledig te wijten aan het beleid dat Mark Rutte voert. ‘Het kabinet-Rutte heeft gewoon snoeihard bezuinigd op de IND. Die dachten na 2015 dat het wel rustiger zou worden. Maar het werd niet rustiger. En toch zijn er 650 mensen bij de IND op straat gezet. Het gevolg daarvan zijn wachttijden, achterstanden, vertragingen en de chaos daar.’ Ook Eikelboom beaamt dat er te veel is gekort op de IND. ‘Dat erkent ook iedereen. Ook de VVD. Dus daar is geen discussie over. Er moeten nu snel mensen bij.’ Ook geeft hij aan dat er in de afgelopen jaren niet meer asielzoekers bij zijn gekomen. Het zijn er de afgelopen jaren steeds minder geworden. Dat is dus niet de reden voor de chaos bij de IND.

Moedwillig vertragen
Afgelopen week werd het Eikelboom en zijn collega’s meermaals aangerekend dat zij hun cliënten op deze regeling wijzen. SGP-Kamerlid Roelof Bisschop ging zelfs zo ver als te zeggen dat asielzoekers doelbewust toewerken naar het vertragen van procedures, zodat de termijn overschreden wordt en er aanspraak kan worden gemaakt op deze dwangsommen. ‘We zijn de gekke henkie van Europa’, aldus Bisschop. Eikelboom schudt hevig zijn hoofd. Van Dijk: ‘Er is volgens mij net heel goed uitgelegd (door Eikelboom) dat je gewoon een systeem hebt, dat als je een vergunning aanvraagt voor een asielstatus, dat je dan een bepaalde termijn krijgt om die te geven. Als de overheid dat verzuimt, dan blijft deze in gebreke en mag je daar een boete voor rekenen.’

Wijzen op rechten
Afgelopen week werd het Eikelboom en zijn collega’s meermaals aangerekend dat zij hun cliënten op deze regeling wijzen. ‘Wij zijn natuurlijk advocaten’, zegt Eikelboom, ‘dus onze taak is om mensen te wijzen op hun rechten. Als ik dat niet zou doen dan zou ik strafrechtelijk aansprakelijk zijn volgens mijn advocatenregels. Die mensen hebben die rechten. Ook het vertragen van de procedure gebeurt niet. Dat kan niet eens. Die anderhalf jaar wachttijd is gewoon de wachttijd voor de procedure begint. Dus al zou je de procedure willen vertragen; dat begint pas na anderhalf jaar. Die anderhalf jaar is gewoon: je meldt je aan, je wordt in een AZC gezet, en je zit die tijd uit.’

Geld kwijt
Buiten het feit dat een dwangsom de procedure mogelijk zou versnellen levert het de asielzoekers zelf niks op. Op het moment dat zij dit geld ontvangen worden zij namelijk meteen gekort. ‘Zij moeten dan meteen meebetalen aan de opvang in het AZC. Dus dat geld zijn ze ook gelijk weer kwijt. (…) Het gaat van de vestzak naar de broekzak van de overheid.’

De staatssecretaris Ankie Broekers-Knol heeft nu een speciale Task Force ingesteld. Die moet de komende vier weken in kaart brengen wat er moet gebeuren om de problemen te verhelpen.