Mensen sterven tijdens vlucht op Middellandse Zee: 'Er zijn zo velen waarvan wij nooit gehoord hebben'

Duizenden mensen overlijden of raken vermist tijdens een vluchtpoging naar Europa: wanneer stopt dit?!

Honderden mensen overleefden een schipbreuk op de Middellandse Zee afgelopen juni niet. De overvolle boot ­– met naar schatting zo’n 750 mensen, waaronder honderden kinderen, aan boord – was onderweg vanuit Libië naar Europa, toen het misging.

Hoe het zo fout heeft kunnen gaan? Simpelweg omdat er niet werd ingegrepen, volgens Tineke Ceelen van Stichting Vluchteling. ‘De Griekse kustwacht heeft gezien dat dit schip zwaar overladen was; dat het niet zeewaardig was. De Grieken willen geen nieuwe vluchtelingen en migranten in Griekenland, dus ze staan bekend om hun zogenaamde pushbacks.De kans is heel groot dat zij gedacht hebben: laat dat schip maar doorvaren naar Italië, dan hebben wij er geen omkijken naar.'

Ongeveer gelijktijdig stapten er vijf mensen in een onderzeeër op expeditie naar de gezonken Titanic. Ook zij zijn – zo bleek na lange tijd zoeken – omgekomen. Volgens velen was de media-aandacht voor beide op zee gestorven groepen mensen onevenredig. ‘De ene vermiste is de andere niet’, schreef Joop bij onderstaande cartoon van Marc-Jan Janssen.

Dit jaar raakten er 1895 mensen vermist, of ze overleden, tijdens de oversteek van de Middellandse Zee. 1895 mensen – terwijl het jaar nog maar halverwege is, meldt Missing Migrants. Sinds 2014 zijn er in totaal 27.633 mensen vermist geraakt of omgekomen tijdens hun vlucht op de Middellandse Zee.

Het gaat het vaakst mis voor de kust van Libië, weet Bob van Dillen van hulporganisatie Cordaid. ‘Migranten nemen daar bootjes, vaak rubberbootjes. Bootjes die niet zeewaardig zijn, die niet bestand zijn tegen golven van vijf meter’, licht hij toe.

Het is onmenselijk om mensen op een overvolle boot de Middellandse Zee over te laten steken, vindt Roos Ykema van MiGreat. ‘Deze mensen hadden op een veilige manier moeten kunnen reizen, zoals wij ook op vakantie gaan of verhuizen naar een ander land. Zolang wij onze grenzen met zwaar geweld bewaken en alle vluchtroutes hermetisch afsluiten, zullen er mensen blijven die op een boot moeten stappen en verdrinken.’

In 2016 kwamen de meeste mensen om (of raakten vermist); in dat jaar ging het om 5136 mensen. In de jaren daarna leek de oversteek veiliger, door de Turkijedeal en de zogenaamde Search & Rescue-missies van de EU. ‘Zij hadden boten in dienst om bij een noodsignaal mensen op te pikken en deze vervolgens te redden en naar Malta, Italië of andere Europese plekken te brengen.'

Vanaf 2021 loopt het aantal doden en vermisten echter weer op. Van Dillen: ‘Er stappen minder mensen op een bootje, maar de bootjes zijn minder zeewaardig en de vluchtelingen worden niet gered als er een noodsignaal wordt uitgegeven. Dus meer vluchtelingen verdrinken uiteindelijk.’

De Turkijedeal heeft de reis over de Middellandse Zee namelijk een stuk gevaarlijker gemaakt. Waar mensen eerder een stuk van enkele kilometers tussen Turkije en Griekenland moesten overbruggen met een boot, is dat nu een stuk van enkele honderden kilometers geworden - vanuit Libië. ‘Dat is uiteraard een gevaarlijkere route. Daar komt nog bij dat er destijds in Libië een burgeroorlog woedde en er op dit moment kampen zijn waar mensen gemarteld en tot slaaf gemaakt worden’, legt Ykema uit. Op dit moment worden gesignaleerde boten door Frontex (de Europese Grens- en Kustwacht) aan de Libische kustwacht gemeld, ‘die deze mensen naar zo’n martelkamp (terug)brengt’.