Uitstrijkje: wat is het, hoe werkt het en waarom is het belangrijk?

Vanaf je dertigste krijg je een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Meedoen kan met een zelftest of een uitstrijkje. Hier lees je alles wat je moet weten over het uitstrijkje:

Angst, onvoldoende kennis of het moeilijk vinden om erover te praten: het zijn verschillende redenen waarom vrouwen het (eerste) uitstrijkje uitstellen. Van de vrouwen tussen de 30 en 34 jaar onderneemt slechts drie op de tien binnen twaalf weken actie. Ruim de helft laat hun uitnodiging liggen. Zonde – en vaak onnodig! Want als je weet wat je kunt verwachten, blijkt het uitstrijkje meestal reuze mee te vallen.

Bij een uitstrijkje haalt de huisarts of assistent wat cellen weg van het slijmvlies van je baarmoederhals. Die cellen worden allereerst onderzocht op HPV: een veelvoorkomend virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Als HPV wordt aangetoond, wordt in datzelfde uitstrijkje direct daarna ook naar de cellen van de baarmoederhals gekeken.

In Nederland krijgen elk jaar zo’n negenhonderd vrouwen* de diagnose baarmoederhalskanker. Ongeveer tweehonderd mensen overlijden jaarlijks aan deze ziekte. De kans op baarmoederhalskanker is het grootst bij vrouwen tussen de 30 en 45 jaar. Door mee te doen aan het bevolkingsonderzoek kan baarmoederhalskanker voorkomen worden.

Wordt er in de cellen in je uitstrijkje iets afwijkends gevonden? Dan gaat het vaak om een voorstadium van de ziekte. Dat kan meestal goed en op tijd worden behandeld. Des te belangrijker dus om het uitstrijkje niet uit te stellen: hoe eerder je erbij bent, hoe groter de kans op een goede afloop.

Ben je (bijna) dertig jaar? Dan kun je je eerste uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker verwachten. Met dit onderzoek laat je jezelf testen op HPV. Afhankelijk van de uitslag kan er verdere actie ondernomen worden. Meedoen is makkelijk en kan op twee manieren.

• Maak een afspraak bij de huisarts voor een uitstrijkje. Je kunt hierbij altijd vragen om een vrouw die het onderzoek uitvoert. Zorg dat het uitstrijkje plaatsvindt op een dag dat je niet ongesteld bent. Vergeet niet je uitnodigingsbrief mee te nemen naar de afspraak. Deze blijft vijf jaar geldig – tot het moment dat je een nieuwe uitnodiging ontvangt. Ben je de uitnodiging kwijtgeraakt, dan vraag je hem gemakkelijk hier opnieuw aan.

• Doe een zelftest. Wil je – om wat voor reden dan ook – liever niet naar de huisarts? Geen probleem: met de zelftest kun je jezelf in alle rust testen op HPV, waar en wanneer het jou uitkomt. Zorg er wel voor dat je de test afneemt op een dag dat je niet ongesteld bent. De zelftest krijg je meegestuurd bij je eerste uitnodiging. Ben je de test kwijtgeraakt, dan vraag je hem gemakkelijk hier opnieuw aan.

Heb je (nog) geen uitnodiging gekregen, maar wel klachten zoals afscheiding die anders is dan je gewend bent, bloedverlies tussen je menstruaties of na seks? Bespreek dit dan met je huisarts. Die kan beoordelen of een uitstrijkje of ander onderzoek nodig is.

Sommige vrouwen zien op tegen een uitstrijkje. Daarom is het fijn om te weten hoe het in zijn werk gaat. Maak je een afspraak bij de huisarts, dan is dit wat je ongeveer kunt verwachten:  

• Vooraf krijg je de kans om vragen te stellen en eventuele twijfels te bespreken met de arts of assistent – maak daar gerust gebruik van. Als je opziet tegen het uitstrijkje, is het juist goed om dat aan te geven.

• De arts of assistent zal je ook een paar vragen stellen, bijvoorbeeld over je gezondheid, je laatste menstruatie en of je (hormonale) anticonceptie gebruikt.

• Dan is het tijd voor het uitstrijkje. Je trekt je broek of rok en je onderbroek uit. Daarna ga je op de onderzoekstafel liggen, met je benen uit elkaar.

• De arts of assistent gebruikt een instrument dat een spreider of ‘eendenbek’ – omdat het een beetje lijkt op de snavel van een eend – wordt genoemd.

• De spreider wordt voorzichtig in je vagina ingebracht. Op die manier kan de arts of assistent de ingang van de baarmoeder goed zien.

• Vervolgens haalt de arts of assistent met een klein borsteltje wat slijmvlies weg van de binnenkant van de baarmoederhals. Dit is voor het grootste deel van de vrouwen niet pijnlijk.

• Als de cellen zijn afgenomen, kun je je weer aankleden. De afspraak duurt meestal niet langer dan tien minuten.

In het laboratorium wordt gekeken of er HPV in je uitstrijkje zit. Als dat zo is, onderzoekt het lab meteen of er ook afwijkende cellen aanwezig zijn. Je kunt de uitslag binnen vier weken per brief verwachten.

Vrouwen* en andere personen met een baarmoeder.

*Ben je geregistreerd als X of O in de gemeentelijke basisadministratie en heb je een baarmoeder? Dan kun je je als je dertig bent geworden aanmelden om te worden uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek.