Waarom kunnen asielzoekers vaker niet werken?

Een deel van de asielzoekers werkt niet. En dat heeft niets te maken met hun ambitie. Sterker nog: velen willen graag werken, maar regels maken dat lastig.

Eén op de vijf migranten werkt niet, 'en dat ligt niet aan de migrant, maar aan een warboel van regels en gedoe', legt Wulan Bekker van De Marker uit. Het grootste deel van de migranten die niet werken zijn asielzoekers.

Er gaat veel talent onder migranten verloren, concludeert het recent verschenen rapport van de Adviesraad Migratie. Dat geldt vooral voor asielzoekers: 'Deze groep wil werken, maar wordt op allerlei manieren tegengehouden.'

• Stap 1: Burgerservicenummer: Na zes maanden in Nederland mogen asielzoekers werken, maar dan moeten ze wel eerst een Burgerservicenummer (BSN) ontvangen. 'Die is bijvoorbeeld nodig voor het openen van een bankrekening.' Maar het verkrijgen van dat BSN duurt in veel gevallen langer dan die zes maanden. 'En zonder bankrekening geen salaris.'
  
• Stap 2: Werkvergunning: En dat is niet alles. Want ook wanneer iemand in het bezit is van een BSN en een bankrekening is het lastig om aan werk te komen. 'Zo moet een werkgever eerst een werkvergunning aanvragen voor een asielzoeker en daar komt dan weer een hele hoop papierwerk bij kijken', legt Wulan uit. Met een beetje geluk is de werkvergunning na drie maanden binnen (maar dat kan dus ook nog langer duren). Lang wachten dus, en daar hebben de meeste werkgevers geen zin in.

• Overplaatsingen: Wat werken ook moeilijk maakt is dat mensen vaak worden overgeplaatst van het ene naar het andere azc. Heb je net werk gevonden in de omgeving waar je woont, moet je weer verhuizen naar een plek ver van de plek waar je net aan een baan was begonnen.
  
• Tijdgebrek: Veel asielzoekers hebben weinig tijd om te werken, vanwege het feit dat ze een inburgeringscursus moeten volgen en halen en veel afspraken met instanties hebben voor het verkrijgen van hun verblijfsvergunning.
  
• Diploma-devaluatie: Diploma's uit het buitenland zijn op de arbeidsmarkt vaak minder waard dan diploma's uit Nederland. Dit komt doordat de vaardigheden van asielzoekers vaak lager worden ingeschat dan ze werkelijk zijn, volgens Sarah Mohammadi, werkzaam bij VluchtelingenWerk. 'Zo moet een arts uit bijvoorbeeld Syrië weer helemaal opnieuw beginnen met studeren als hij ook in Nederland aan de slag wil als arts. En ook het onvoldoende beheersen van de Nederlandse taal is een obstakel in het vinden van werk. En daar komt bovenop discriminatie', legt Wulan uit.
  
• Loon: Het eerste half jaar dat een asielaanvraag in behandeling is, ontvangt een asielzoeker geen loon. En als die dit na een half jaar wachten en het zelfstandig vinden van een baan wel ontvangt, moet die een groot deel afstaan aan het Centraal Orgaan opvang asielzoekers: driekwart van het salaris. Dit is een ‘eigen bijdrage’, onder meer voor opvangkosten. Een asielzoeker mag namelijk maar een kwart van het inkomen zelf houden, maximaal 246 euro per maand.

Tot 2023 gold er voor asielzoekers een maximum van 24 weken dat zij per jaar mochten werken, om geen valse hoop op een permanente verblijfsvergunning te krijgen. Deze regel werd in november 2023, mede dankzij de Nigeriaanse vluchteling Elvis, in strijd met het Europese recht verklaard. Omdat dit de kansen van asielzoekers op de arbeidsmarkt dwarsboomt. Sindsdien mogen zij dus meer dan 24 weken per jaar werken.

Kortom: asielzoekers willen graag werken, maar beleid houdt ze tegen terwijl de arbeidsmarkt ze hard nodig heeft. Twee derde van de Nederlandse ondernemers heeft namelijk een tekort aan personeel. Dus hoe zorgen we nou dat asielzoekers de kans krijgen om een steentje bij te dragen? Wanneer asielzoekers zich dan eindelijk een weg door die warboel aan regels en gedoe hebben gebaand, moeten bedrijven er wel voor openstaan om asielzoekers in dienst te nemen. Een struikelblok voor veel werkgevers is de beheersing van de Nederlandse taal. Maar dat is iets waar zij zich, volgens Mohammadi, niet blind op moeten staren. Het talent en de vaardigheden die zij in huis hebben zijn namelijk veel belangrijker, en die kunnen zomaar eens precies zijn wat er nodig is.