Het gaat veel over bestaanszekerheid, maar wat is dat eigenlijk?

In aanloop naar de verkiezingen hebben veel politieke partijen het over ‘bestaanszekerheid’. Maar wat is het? En wat vinden de partijen precies?

De dagelijkse boodschappen zijn flink gestegen in prijs, de energierekening is voor veel mensen onbetaalbaar en ook bij de pomp betaal je meer per liter. Veel mensen hebben steeds meer moeite om rond te komen. ‘Als je niet genoeg geld meer hebt om eten, drinken, kleding, en sport en spel voor je kinderen te kopen, dan geeft je dat een machteloos gevoel. Dat je er niet toe doet’, vertelde armoede- en schuldenexpert Stella de Swart eerder in Vroeg!. Het Centraal Planbureau (CPB) voorspelt dat in 2024 bijna een miljoen Nederlanders onder de armoedegrens zullen leven: Kassa rekende eerder uit dat dat voor een zelfstandig huishouden neerkomt op 1533 euro netto per maand waar je van moet rondkomen.

Bestaanszekerheid is de ‘zekerheid dat je over de middelen kunt beschikken om in je levensonderhoud te kunnen voorzien’, stelt het Nibud. Dat is zelfs zo belangrijk dat het in de Grondwet staat: artikel 20 benadrukt het ‘recht op een toereikende levensstandaard’. Door de inflatie van de afgelopen jaren is het leven een stuk duurder geworden, waardoor momenteel niet ieder huishouden in Nederland over voldoende middelen beschikt, zelfs niet als zij alle beschikbare ondersteuning daarbij aanvragen.

'De bestaanszekerheid staat voor veel mensen op het spel.' Met die woorden opent Pieter Omtzigt het beginseldocument van zijn nieuwe partij, Nieuw Sociaal Contract. Joop besteedde er eerder al aandacht aan. Omtzigt doet verschillende goede voorstellen om de bestaanszekerheid in Nederland te verbeteren, waaronder het invoeren van een relatieve armoededefinitie en verhoging van het sociaal minimum. Bovendien spreekt hij zich uit voor de bestaanszekerheid wereldwijd, specifiek in ontwikkelingslanden.

‘Als je in Nederland werkt, dan zou je met het salaris dat je verdient moeten rondkomen', aldus Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) in Buitenhof: 'Dat is nu niet het geval. Dat past niet bij Nederland.' Klaver pleit om het minimumloon een flinke duw omhoog te geven, naar 16 euro per uur. Bovendien stellen ze in hun partijprogramma met Partij van de Arbeid een woningbouwfonds voor betaalbare woningen voor en willen ze meer zekerheid voor werkenden door bescherming aan te bieden tegen ziekte en pech.

Lijsttrekker Frans Timmermans vindt dat de gemeente het eerste aanspreekpunt zou moeten zijn wat betreft schuldsanering. Wat betreft de zorgpremie ziet de partij het liefst dat deze voor iedereen laag wordt: Timmermans wil het eigen risico dan ook afbouwen.

‘Er is nog heel veel te doen. Er zijn nog te veel mensen die in armoede leven', vindt Carola Schouten (ChristenUnie), demissionair minister voor Armoedebeleid, die erover sprak in Khalid & Sophie. 'Het is wel een winst dat het nu een thema is waarover gesproken wordt, want dat is heel veel jaren niet zo geweest.’ Door de hoge prijsstijgingen treft het nu iedereen; van je boodschappenkarretje tot aan de benzinepomp, stelt ze. ‘En dus wordt het voor steeds meer mensen een zorg.’ Het is een kwestie van verschillende facetten. ‘Het is niet met één maatregel opgelost. Het is een belangrijk politiek thema geworden en een volgend kabinet moet er echt nog veel aandacht aan besteden. We zijn echt nog niet klaar.’ Schouten verlaat de politiek als er een nieuw kabinet is.

Lijsttrekker Mirjam Bikker wil dat het eigen risico bevroren wordt. Maar: ‘De zorgkosten stijgen, en we moeten er ook voor zorgen dat we dat kunnen blijven betalen. Wat we niet willen, is dat de kwaliteit van de zorg minder wordt omdat we minder betalen.’

'De kinderarmoede is in percentages gestegen; we moeten dat ten minste gelijk houden', vindt partijleider van het CDA Henri Bontenbal, die in september aanschoof in Buitenhof. 'Wat betreft de energietoeslag: de energierekening is fors toegenomen en er is nog niet echt een oplossing voor die rekening na 2023.' Wat volgens Bontenbal zelf de oplossing is, geeft hij niet aan.

Wel is hij voor een schuldsaneringsfonds voor mensen met een grote schuld. De partij is van mening dat een groot deel van de schuldsanering geprivatiseerd is en dat daarmee over de ruggen van de meest kwetsbare mensen winst kan worden gemaakt, zo stelt Bontenbal. ‘De gemeentes zijn vaak afhankelijk van private bedrijven; het is een industrie. Er zitten vaak prikkels in om die schulden niet snel op te lossen, en daarmee zet het mensen die kwetsbaar zijn nóg meer op achterstand’, vertelde hij in Kassa.

Een nationaal schuldsaneringsfonds voor mensen die grote schulden hebben: lijsttrekker Rob Jetten van D66 vindt dat een supergoed idee. ‘Schulden kunnen een enorme impact hebben op je leven. Dus die mensen moet je ontzorgen’, vertelde hij eerder tegen Kassa.

De partij heeft daarnaast de betaalbaarheid van de zorg hoog in het vaandel. ‘We moeten ervoor zorgen dat mensen ruimte blijven houden in hun portemonnee. Maar dat kun je beter doen door betere uitkeringen en lagere belasting op werk. Dat is een betere oplossing dan de zorgpremie inkomensafhankelijk maken.’

Lilian Marijnissen van de SP denkt dat het kan helpen als er een nationaal schuldenfonds komt, want daarmee zorg je er volgens haar voor dat de mate én de kwaliteit van de geboden hulp niet per postcode verschilt. Dat vertelde ze eerder tegen Kassa. Bovendien wil deze partij van het eigen risico af. ‘Er valt heel veel geld te besparen in het ziekenhuis door niet meer per verrichting te betalen, door te schrappen in het management én door te schrappen in de winstuitkeringen’, aldus Marijnissen.

Laurens Dassen van Volt is voor een nationaal schuldsaneringsfonds, maar hij gaat nog een stap verder. Volt wil zelfs een nationaal schuldenpardon. ‘Dat betekent dat we de schulden van mensen met problematische schulden kwijtschelden’, aldus Dassen tegen Kassa.

De partij is voor een inkomensonafhankelijke zorgpremie. Wat deze partij niet wil, is dat het eigen risico inkomensafhankelijk wordt. Volt ziet graag dat het eigen risico in delen kan worden betaald en dus niet in één keer opgemaakt moet worden.

Volgens lijsttrekker Dilan Yeşilgöz van de VVD is een nationaal schuldsaneringsfonds niet de oplossing. Ze vraagt zich af of het wel werkt om alles naar het Rijk te trekken. ‘Ik denk dat je nieuwe problemen krijgt, en het moet juist niet ingewikkelder worden. Wat de gemeente doet is heel waardevol, omdat zij veel beter weten wat er nodig is’, zegt ze tegen Kassa.

De partij hecht waarde aan de solidariteit van het zorgstelsel. ‘Jong en oud, gezond en ziek, rijk en arm: iedereen heeft recht op dezelfde zorg uit het basispakket en betaalt mee aan de zorgverzekering’, zo luidt het standpunt van deze partij. Ze zijn tegen een inkomensafhankelijke zorgpremie.

Lijsttrekker Caroline van der Plas van BBB is voor een inkomensafhankelijke zorgpremie, zegt ze tegen Kassa. 'Of je nu een ton verdient of tweeduizend euro: iedereen betaalt op dit moment hetzelfde. Als de zorgpremie inkomensafhankelijk is en het eigen risico wordt afgeschaft, zullen mensen met minder geld in hun portemonnee daarvan profiteren. Wat ik wil, is dat we teruggaan naar het ziekenfondssysteem. Want als je net zoals vroeger in het ziekenfonds zat, moest je je particulier verzekeren als je meer ging verdienen.’

BIJ1 is voorstander van een nationaal zorgfonds dat alle zorg dekt. Dat zou volgens deze partij moeten worden betaald door middel van een progressief belastingstelsel waarin grootverdieners naar verhouding meer belasting betalen. Premies en de eigen bijdrage moeten volgens BIJ1 worden afgeschaft, aldus Kassa.