Wat is een taakstraf en voor welke vergrijpen kun je een taakstraf krijgen?

Niet iedereen die door de rechter veroordeeld wordt, moet de gevangenis in. Het kan bij een boete blijven, maar het kan ook uitdraaien op een taakstraf. Wat houdt een taakstraf in?

Toen zangeres Glennis Grace veroordeeld werd voor openlijke geweldpleging in een Amsterdams filiaal van de Jumbo, kwam ze 'ervan af' met een taakstraf. Zo werd er tenminste over bericht: een taakstraf, dat valt mee. Dat is geen gevangenisstraf, dus zo erg kan het niet zijn. Al gauw werd gesmoezeld dat ze haar straf zelfs mocht invullen met zingen in bejaardentehuizen, wat overigens ook weer snel werd ontkracht.

Maar als dat het niet is, wat is een taakstraf dan wel? Valt het inderdaad wel mee? Glennis Grace kreeg tweehonderd uur taakstraf. Dat is vijf weken werk, maar wat voor werk? In de podcast Alledaagse Vragen vertelt Khalid Kasem - tegenwoordig presentator van Khalid & Sophie maar voorheen advocaat - over wat we ons bij een taakstraf moeten voorstellen en waarom het bestaat.

Wat is een taakstraf?
Er zijn twee soorten taakstraffen, zegt Kasem: een werkstraf en een leerstraf. 'Zo’n leerstraf wordt alleen aan minderjarige verdachten opgelegd. Het kan bijvoorbeeld na een vechtpartij zijn dat je een training voor agressieregulatie krijgt, zodat je leert om je agressie in het vervolg in toom te houden.'

Maar dan de werkstraf, die gegeven kan worden aan zowel minderjarigen als volwassenen. Ook die wordt zoveel mogelijk afgestemd op het vergrijp waarvoor de veroordeling geldt. Iemand die bijvoorbeeld gepakt is voor het spuiten van graffiti in een tunneltje, kan erop rekenen dat de werkstraf inhoudt dat hij of zij de graffiti moet verwijderen. Verder kan een taakstraf bijvoorbeeld inhouden dat je meedraait met de plantsoendienst, de reinigingsdienst of met de ouderenzorg. Keukenhulp, huishoudhulp of propjes prikken: het kan van alles zijn, maar het is altijd iets van een bijdrage aan de samenleving.

Is een taakstraf een lichte straf?
Vaak wordt een taakstraf gezien als een milde straf, maar Kasem is het daar niet mee eens. 'Een taakstraf is best een forse straf. Je moet vaak tegen je zin in werk verrichten waar je geen geld voor krijgt.' Wel is het zo dat een taakstraf alleen kan worden opgelegd bij lichtere misdrijven, zoals een eerste diefstal, een auto-inbraak of een mishandeling met licht letsel tot gevolg.

Voor een taakstraf geldt dat deze maximaal tweehonderd uur mag bedragen. Maar het komt ook voor dat dit gecombineerd wordt met een andere straf, zoals een boete of een gevangenisstraf. Zo’n gevangenisstraf in combinatie met een taakstraf mag dan weer maximaal zes maanden zijn.

Is een taakstraf nuttig?
Als gezegd is de bedoeling van het uitvoeren van een taakstraf dat het iets bijdraagt aan de maatschappij. Of dat nu in de zorg is, of in de plantsoenendienst: de uren en de arbeid moeten nuttig besteed worden. Maar ook de veroordeelde kan er iets aan hebben, denkt Kasem. 'Het mooie van een taakstraf vond ik altijd - toen ik nog advocaat was - dat het ook echt iets doet met de veroordeelde. Het kan hem of haar helpen meer structuur in het leven te krijgen.'

Daar komt nog iets bij. Met een taakstraf kom je niet in aanraking met (mogelijk zwaardere) criminelen die in de gevangenis zitten. Zulke criminele contacten maken de kans op recidive aanzienlijk groter. Maar is het ook hard te maken dat iemand na een taakstraf minder snel de fout in gaat? ‘Ja’, zegt Kasem. ‘Daar is vaak onderzoek naar gedaan en wat je ziet is dat de kans daarop de helft kleiner is ten opzichte van een kortdurende gevangenisstraf. Het is een positief middel. En nog iets: het kost ons als belastingbetaler ongeveer 250 euro per dag als iemand in de gevangenis zit. Dat is voor taakstraffen vele malen minder.’

Wat als je niet komt?
Sterker nog: het kan ons als maatschappij juist iets nuttigs opleveren. En de gestrafte zelf ook. Maar een straf blijft een straf. Verplicht dus, en daar wordt streng op toegezien. Wie niet komt opdagen of de taakstraf niet goed genoeg uitvoert, krijgt onverbiddelijk de rekening gepresenteerd: voor elke twee uur taakstraf die niet is uitgevoerd, staat maximaal een dag in de gevangenis.