Wat is klassenjustitie?

Wist je dat je sociale positie in de maatschappij invloed kan hebben op hoe je behandeld wordt in het rechtssysteem? Dan is er sprake van klassenjustitie.

In een Belgische verkrachtingszaak is een 24-jarige gynaecologiestudent schuldig bevonden - maar hij krijgt geen strafblad. Dit komt omdat de rechtbank hem als een jonge en talentvolle student ziet. Het woord klassenjustitie wordt vaak genoemd rondom deze zaak, maar wat betekent het precies?

Klassenjustitie betekent dat het rechtssysteem mensen ongelijk behandelt op basis van hun sociale klasse, legt Gijs Sanders van De Marker uit. ‘Dat heeft bijvoorbeeld te maken met iemands opleidingsniveau, migratieachtergrond of financiële situatie.’ Een rechter mag verschillende straffen opleggen. De zaak in België is een duidelijk voorbeeld van een zaak waar iemands sociale positie in de maatschappij een grote rol speelt. Met een strafblad zou de verdachte namelijk geen arts meer kunnen worden. ‘Dus geeft de rechter hem een voordeel tegenover iemand die niet is geboren met dezelfde kansen.’

De gynaecologiestudent die schuldig werd bevonden aan verkrachting moet een schadevergoeding betalen aan het slachtoffer, maar hij krijgt geen strafblad en hoeft niet naar de gevangenis. In België heet dat opschorting van straf: ‘Dus je bent veroordeeld, maar die straf wordt niet effectief uitgevoerd’, legt de Belgische journalist Wouter Verschelden uit bij De Nieuws BV. De rechter had drie argumenten hiervoor: de dader is jong, hij heeft een blanco strafblad en hij had een gunstige persoonlijkheid. ‘Dat laatste heeft geleid tot heel veel commotie. Het is een arts in opleiding: een toekomstig gynaecoloog. Geldt dan voor dokters een andere regel?’, aldus Verschelden.

Veel demonstranten noemen deze situatie klassenjustitie. ‘Ik denk dat daar een soort element in zit van een gevoel van onrechtvaardigheid’, vertelt Verschelden. ‘Wanneer beslis je als rechtbank wie er een uitzonderlijk talent is? Of wie een bijdrage aan de maatschappij heeft waardoor die het verdient om een gunstmaatregel van straf met opschorting te krijgen?’

Ook in Nederland is een patroon van klassenjustitie te zien. ‘Uit onderzoek van Investico en NOS op 3 blijkt dat lager opgeleide verdachten met een migratieachtergrond een veel grotere kans hebben om in de gevangenis te belanden dan hoger opgeleiden zonder migratieachtergrond’, aldus Gijs. ‘Zelfs als verdachten precies hetzelfde misdrijf hadden gepleegd was er een groot verschil te zien.’ Bijvoorbeeld: als een vmbo-geschoolde met een migratieachtergrond verdacht wordt van mishandeling is er drie en een halve keer zoveel kans op een gevangenisstraf dan wanneer een hbo-geschoolde of universitair geschoolde zonder migratieachtergrond wordt verdacht, meld Investico.