Bezuinigingen in 'ravijnjaar' 2026 raken kwetsbare groepen het hardst

Het zogeheten 'ravijnjaar' 2026 komt snel dichterbij. Gemeenten staan voor een enorme financiële uitdaging door bezuinigingen van 2,4 miljard euro. Hoewel sommige gemeenten zeggen voorbereid te zijn, vrezen anderen voor een kaalslag in de lokale zorg en ondersteuning. Vooral mensen die het al moeilijk hebben, dreigen de dupe te worden.

In 2026 verlaagt het kabinet het gemeentefonds met 2,4 miljard euro. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor belangrijke sociale voorzieningen en moeten daardoor noodgedwongen fors bezuinigen.

Dit zal directe gevolgen hebben voor schuldhulpverlening, ouderenzorg, jeugdzorg en andere essentiële diensten. Gemeenten zijn wettelijk verplicht deze taken uit te voeren, maar krijgen daar straks veel minder geld voor. 

Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) waarschuwt in een recent rapport voor de impact van deze bezuinigingen. Volgens onderzoeker Roel Willems zullen 1,3 miljoen Nederlanders hierdoor geraakt worden. Dat betreft voornamelijk de meest kwetsbare mensen, die vaak al te maken hebben met een stapeling van problemen zoals schulden, een slechte gezondheid en sociaal isolement. 

Op de hulp voor deze groep is in het verleden al veel bezuinigd. Nu dreigt die ondersteuning nog verder uitgekleed te worden, en dat is zorgelijk. Het SCP voorspelt een afname in de beschikbaarheid van schuldhulpverlening, zorg, opvoedingsondersteuning en andere essentiële voorzieningen.

Hierdoor zullen maatschappelijke ongelijkheid, financiële ongelijkheid én ongelijkheid op het vlak van gezondheid alleen maar toenemen, is de verwachting.

Volgens het SCP is de kloof tussen arm en rijk in Nederland al aanzienlijk. Mensen met een theoretisch opleidingsniveau, een stabiel inkomen en een goede gezondheid zijn doorgaans positief over hun leven en leefomgeving.

Daarentegen hebben mensen die een praktische opleiding hebben genoten, een lager inkomen hebben en kampen met een slechtere gezondheid meer moeite om mee te doen in de samenleving. Zij vertrouwen minder op de overheid en op andere mensen, en ervaren vaker een opeenstapeling van problemen. 

Bezuinigingen kunnen deze ongelijkheden verder doen toenemen. Mensen met weinig financiële middelen en een minder sterk sociaal vangnet, zullen minder toegang hebben tot essentiële hulp. Dat kan vervolgens leiden tot een toename van gezondheidsproblemen, stress en uitzichtloosheid.

Bovendien kunnen preventieve maatregelen, zoals vroeg signalering bij schulden en zorg, onder druk komen te staan. Dit kan op de lange termijn juist extra kosten veroorzaken, bijvoorbeeld door meer dakloosheid, oplopende schulden en zwaardere gezondheidsproblemen. 

Tweede Kamerlid Esmah Lahlah (GroenLinks-PvdA) ziet de bezuinigingen als een groot maatschappelijk risico. "Bezuinigingen worden verkocht als 'onvermijdelijk', maar de gevolgen voor mensen met de smalste marges tellen nauwelijks mee. Dit rapport is een waarschuwing: als we niet ingrijpen, worden de verschillen in Nederland onoverbrugbaar." 

Lahlah benadrukt dat gemeenten vaak het eerste vangnet zijn voor mensen in de knel. "Schuldhulpverlening, jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning zijn geen luxevoorzieningen, maar basisbehoeften. Als je daarop bezuinigt, krijg je de rekening later dubbel en dwars gepresenteerd. Niet alleen economisch, maar ook in toenemende stress, gezondheidsproblemen en wanhoop bij mensen die nergens meer terechtkunnen." 

Het SCP waarschuwt daarnaast voor het verslechterende vertrouwen in de overheid. Burgers voelen zich onvoldoende gehoord en serieus genomen, zeker als bezuinigingen hun leefomstandigheden direct verslechteren. Mensen maken zich zorgen over de verharding in de politiek en de toenemende polarisatie. Het kabinet moet laten zien dat het niet alleen met cijfers rekent, maar ook met de realiteit van burgers. 

Volgens Lahlah kan Nederland alleen toekomstbestendig blijven als er wordt geïnvesteerd in eerlijke lonen, een sterk sociaal vangnet en toegankelijke zorg. Daarnaast zegt het SCP dat het cruciaal is dat mensen met verschillende achtergronden elkaar blijven ontmoeten, bijvoorbeeld via gemengde woonwijken en inclusieve arbeidsmarkten. Dit helpt om polarisatie tegen te gaan en de maatschappelijke cohesie te versterken. 

De vraag blijft of de politiek bereid is om deze uitdagingen aan te pakken. De voorjaarsnota, waarin de begroting voor 2025 en de eerste vooruitblik op 2026 worden gepresenteerd, zal bepalend zijn voor de richting die het kabinet kiest. Wordt er ingezet op verdere bezuinigingen of kiest men voor investeringen in bestaanszekerheid? 

Voor veel kwetsbare Nederlanders kan dat verschil maken tussen een toekomst met perspectief of verder afglijden in onzekerheid. 

Via onderstaande link kun je een .pdf raadplegen met aanvullende toelichting op de behandeling van dit onderwerp en lees je tevens de reacties van de gemeente Tilburg én die van organisatie Crossroads.

Klik op onderstaande link om verder te lezen.