De digitale euro: wat is het, hoe werkt het en wat heb je eraan?

Eind vorige maand presenteerde de Europese Commissie een voorstel voor wat uiteindelijk de digitale euro wordt. Een wettig betaalmiddel naast bestaande betaalmiddelen als contant geld, giraal geld en mobiele betaalapps. Maar wat is het idee achter de digitale euro precies, en wat heb je eraan?

Belangrijkste punten uit het voorstel zijn dat de digitale euro de status krijgt van wettig betaalmiddel, dat deze niet programmeerbaar wordt (wat zoveel wil zeggen dat niet bepaald kan worden waar je het geld aan uit kunt geven) en dat de privacy van burgers in de EU op dezelfde manier wordt bewaakt zoals momenteel al het geval is bij banken.

In de plannen wordt daarnaast gesproken van een vrijblijvend karakter. Gebruik van de digitale euro is optioneel, geen verplichting. Mensen mogen zelf kiezen of ze wel of geen digitale euro's willen bezitten en of ze daar betalingen mee willen verrichten. Tot slot is het niet de bedoeling dat de digitale euro contant geld vervangt.

Nee, de digitale euro is geen nieuwe munteenheid. De euro – in de tastbare variant ingevoerd op 1 januari 2002, maar sinds 4 januari al in gebruik voor de weergave van aandelenkoersen, obligaties en opties aan de beurs – bestaat zo'n 25 jaar en zal voorlopig niet verdwijnen.

Wat sinds de introductie van de euro wél is veranderd, is de manier waarop men betalingen verricht. Door technologische ontwikkelingen, de groei van internet en door de bredere beschikbaarheid van bijvoorbeeld smartphones zijn mensen de munt op een andere manier gaan gebruiken. Minder contant geld en juist meer giraal betalingsverkeer, online betalingen en mobiele betalingen.

En daar wringt 'm de schoen. De uitgifte van tastbaar geld zoals briefgeld en munten is de verantwoordelijkheid van de nationale banken, al staan ze wel onder toezicht van de Europese Centrale Bank (ECB). Maar giraal geld is de volledigheid van commerciële banken. De digitale euro is dan ook een manier om te voorkomen dat deze commerciële banken een al te dominante positie krijgen in het betalingsverkeer.

Ook de digitale euro wordt door de ECB gesteund. De Rijksoverheid verwoordt het als volgt: "Het kabinet vindt dat er altijd publiek geld beschikbaar moet zijn. Daarom wordt voorgesteld om ook een digitale variant van contant geld te introduceren, voor de mensen die graag digitaal betalen. Die digitale variant wordt dus, net als contant geld, uitgegeven door de ECB."

Het hele plan is nog niet in kannen en kruiken, en er zijn nog een aantal zaken waarvoor geldt dat moet worden bekeken hoe ze technisch worden ingericht. Het uitgangspunt is in ieder geval dat inwoners van de twintig eurolanden een aparte digitale eurorekening kunnen openen. Dat is dus een extra rekening naast je reguliere bankrekening.

Op deze rekening kun je – indien je dat wilt – een bedrag storten om betalingen mee te kunnen verrichten. Dat kan gaan om online betalingen én om offline betalingen. Omdat het een wettig betaalmiddel is, worden bedrijven (met uitzondering van héél kleine bedrijven) verplicht om de digitale euro te accepteren. Overigens kan geld storten op de digitale eurorekening niet ongelimiteerd: de ECB denkt momenteel aan een maximum van 3000 euro. 

De overweging is dat een hogere limiet wellicht voor chaos en instabiliteit in de financiële sector zorgt. Als mensen massaal geld weghalen bij commerciële banken om dat geld op een digitale eurorekening te storten, hebben de commerciële banken – en uiteindelijk ook bedrijven en huishoudens – gelijk een levensgroot probleem: met het geld dat zij beheren, verdienen banken immers geld.

In de voorlopige plannen wordt geen rente uitgekeerd over het saldo op een digitale eurorekening. Daarmee is het vergelijkbaar met contant geld: over contanten ontvang je immers ook geen rente. Of zoals de Rijksoverheid zegt: "Een digitale euro is namelijk vooral bedoeld om mee te betalen en niet als beleggingsproduct."

Als de plannen doorgang vinden en er een politiek akkoord ligt, kun je straks "met de digitale euro betalen via de app van je bank of andere aanbieder van betaaldiensten".

En voor mensen die dat niet kunnen of willen, wordt een alternatieve oplossing gezocht: "Daarnaast worden andere betaalmethodes onderzocht voor mensen die niet via een mobiel apparaat of een app willen bankieren en betalen."

Mocht je tijdens het betalen niet verbonden zijn met internet, dan wordt de digitale euro-app zo ingericht dat je tóch kunt afrekenen. Dat biedt bijvoorbeeld ook mogelijkheden als banken storingen hebben waardoor transacties tijdelijk niet mogelijk zijn. 

De basisdiensten van de digitale euro (het openen en raadplegen van je saldo, betalingen verrichten) worden door banken gratis verzorgd. Minder digitaal vaardigen kunnen daarvoor terecht bij "gemeenten, provincies en postkantoren", zo stelt de Volkskrant.

Een veelgehoord kritiekpunt is dat de digitale euro 'programmeerbaar' is, zodat je het geld niet kunt uitgeven aan zaken als vlees, vliegen, fossiele brandstoffen en andere zaken waarvan wordt verondersteld dat ze als onwelgevallig worden beschouwd.

Daar is niets van waar. De digitale euro is een wettig betaalmiddel, net als contant geld, en je kunt het aan alles uitgeven. Er wordt niet gevolgd waar je je geld aan uitgeeft, wél wordt een kredietwaardigheidscontrole gedaan als je geld stort. Maar dat soort zaken worden nu ook al door banken gedaan.

Zeker voor internationaal betalingsverkeer geldt dat veel ondernemers en bedrijven voor een groot deel afhankelijk zijn van Mastercard en Visa. Volgens de Volkskrant verzorgen deze twee bedrijven gezamenlijk tweederde van het Europese betalingsverkeer.

En dat is niet gratis. Ondernemers zouden klagen over de hoge tarieven die beide marktleiders rekenen. De digitale euro kan wat dat betreft goed zijn voor de concurrentie en kan Mastercard en Visa dwingen om hun tarieven te verlagen.

De knoop moet nog definitief worden doorgehakt en er zijn nog best wat hobbels te nemen voordat het zover is.

Vroeger dan 2027 wordt het in ieder geval niet. Het voorstel dat eind vorige maand door de Europese Commissie werd gepresenteerd, moet met een ruime meerderheid door de lidstaten worden goedgekeurd én door het Europees parlement.

In de loop van dit jaar volgt een aanvullend rapport met meer details wat betreft de opzet. De Europese Centrale Bank zal op basis van dat rapport besluiten of het project wordt voortgezet, en inclusief voorbereiden en testen ben je dan zo drie jaar verder.

Het bestuur van de Europese Centrale Bank beslist uiteindelijk definitief of de digitale euro er komt.

Bron: Rijksoverheid, de Volkskrant