Vis is gezond! Maakt het uit of je zure of zoute haring eet of verse Hollandse Nieuwe?

Haring is een van de meest geliefde vissoorten van Nederlanders, vooral tijdens het seizoen van de Hollandse Nieuwe dat weer is aangebroken. Dat vis eten gezond is, is algemeen bekend. Maar maakt uit of je een zoute, zure of gerookte haring verorbert? Of is een vers maatje Hollandse Nieuwe het gezondst?

In Scheveningen is dinsdag traditiegetrouw het eerste vaatje Hollandse Nieuwe geveild voor een goed doel. Het is de start van het haringseizoen. Een goed moment om de verschillende eetbare verschijningsvormen van haring eens met elkaar te vergelijken.

‘Eet vette vis’, is een veelgehoord voedingsadvies. Maakt het dan uit of je een vette haring vers eet (Hollandse Nieuwe), gerookt, of in de zoute of zure variant?

Vette vissoorten staan bekend als een uitstekende bron van omega-3-vetzuren, eiwitten, vitamines en mineralen. Het Voedingscentrum adviseert dan ook om minstens één keer per week vis te eten. Bij voorkeur vette vis zoals de haring, vanwege de positieve gezondheidseffecten.

Omega-3-vetzuren, zoals DHA en EPA, zijn belangrijk voor de hersenen, het hart en het verlagen van ontstekingen in het lichaam. Naast deze gezonde vetzuren bevat de haring diverse vitamines, zoals vitamine A, D, B12 en foliumzuur.

Dat is nog niet alles. Een haring bevat ook mineralen als calcium, fosfor, kalium, selenium en ijzer. Al deze voedingsstoffen samen dragen bij aan sterke botten, een goed werkend immuunsysteem en een gezond hart en zenuwstelsel.

Veel gezonder wordt het niet, zou je zeggen. Toch zijn er ook nadelen die benoemd moeten worden. Haring bevat namelijk vaak ook veel zout, vooral in de gezouten en verwerkte varianten. Zoals algemeen bekend kan een te hoge zoutinname nadelig zijn voor mensen een te hoge bloeddruk of nierproblemen.

In heel uitzonderlijke gevallen kan verse haring een voedselinfectie veroorzaken. De boosdoener is een parasiet met de naam anisakis simplex, beter bekend als de haringworm. Deze kan in rauwe of onvoldoende verhitte vis voorkomen.

Na het eten van besmette vis hechten larfjes van deze parasiet hechten zich vast aan de maag- of darmwand van de mens. Herkenbare symptomen zijn: misselijkheid, braken, buikpijn, diarree en soms ook koorts. Voor zwangere vrouwen en mensen met een verslechterde afweer kan dit een gevaar opleveren voor de gezondheid. Bij de meeste mensen die ziek worden, verdwijnen de klachten na enkele dagen vanzelf.

Overigens wordt alle haring uit de Noordzee tegenwoordig meteen na de vangst met pekel en al ingevroren. Dat is verplicht gesteld om de mogelijk aanwezige haringworm te doden.

Haring is verkrijgbaar in diverse gedaanten. Een populaire variant is de zoute haring. Deze het hele jaar rond verkrijgbaar.

Zoute haring is geconserveerd in zout. Dit zorgt voor een langere houdbaarheid én de kenmerkende zilte smaak. De gezondheidsvoordelen zijn vergelijkbaar met andere haringsoorten: veel omega-3, eiwitten, vitamines en mineralen.

Het grootste nadeel is natuurlijk het hoge zoutgehalte. Eén gezouten harinkje bevat om en nabij één gram zout. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) raadt een zoutconsumptie aan van drie tot zes gram zout per dag. Let dus de rest van de dag goed op je overige zoutinname als je een zoute haring hapt.

Hoe ongezond veel zout is, lees je in dit artikel. De tekst loopt door na de link.

Een populaire variant is de zure haring. Zure haring wordt ingelegd in azijn en kruiden, waardoor het de typische frisse, zure smaak krijgt.

Een bekend variant van de zure haring is de rolmops. Dat is een zure haringfilet die is opgerold rond een stuk augurk en stukjes ui. Een prikker zorgt ervoor dat de rolmops zijn kenmerkende opgerolde vorm krijgt en behoudt.

Qua voedingswaarde lijkt zure haring sterk op zoute haring: beide bevatten veel omega-3-vetzuren en eiwitten, maar zure haring bevat doorgaans minder zout. Dit maakt zure haring een iets betere keuze voor mensen die op hun zoutinname letten. Wel zijn de gehaltes aan sommige vitamines wat lager dan bij zoute haring, maar het verschil is minimaal.

Sinds 17 juni is het haringseizoen weer geopend, met de veiling van het eerste vaatje Hollandse Nieuwe. Tot circa half juli wordt deze haring weer massaal gevangen op de Noordzee.

Hollandse Nieuwe is een rauwe, licht gezouten haring met een vetpercentage van minimaal 16 procent. De vis wordt op traditioneel wijze gekaakt en direct ingevroren. In tegenstelling tot zoute haring is Hollandse Nieuwe (officieel) niet het hele jaar verkrijgbaar, maar slechts tot het eind van de zomer. De frisse, bijna zoete smaak is minder zout dan die van de zoute haring. Dat levert Hollandse Nieuwe een nipt gezondheidsvoordeel op.

Je kunt zo’n verse, vette haring bij de staart pakken en erin happen, of je kunt hem in stukjes snijden en – al dan niet met uitjes - met vork en mes eten.

Verorber verse, rauwe haring zo snel mogelijk vanwege de gevoeligheid voor bederf. Niet zo verse haring heeft een bruin kleurtje door oxidatie van het vet. Dit proces wordt versneld door blootstelling aan zuurstof en licht. De kenmerkende zilverachtige kleur van de haring verdwijnt en het vet wordt ranzig, wat die typische bruine kleur veroorzaakt. Ook de smaak van de haring gaat hierdoor achteruit.

Een haring die geen frisse ziltige geur heeft, maar bijvoorbeeld een zoetige of zure geur, is waarschijnlijk bedorven. Als het vlees van de haring losser en minder stevig is dan gebruikelijk, dan kan dat ook een signaal van bederf zijn. De aanwezige bacteriën kunnen je ziek maken. Let dus goed op de geur, kleur en structuur van een haring als je deze vers eet.

Bij de visboer en in de supermarkt kunnen visliefhebbers kiezen voor een gerookte haring. Ook na het rookproces blijft deze haring rijk aan gezonde vetten. Toch is het beter om de vis in gerookte vorm niet elk dag te eten, vanwege de bereidingsvorm.

Bij het ambachtelijk roken van haring wordt gebruik gemaakt van hout, zoals beuken- of eikenhout. Wordt dit op hoge temperaturen gedaan, dan heet de gerookte haring (spek)bokking of kipper. Ook op lage temperatuur wordt haring gerookt. Deze wordt als brado verkocht.

Vis kan ook op industriële wijze worden gerookt in een rookkamer. In dat geval wordt lees je bij ingrediënten het woord ‘rook’ terug op de verpakking. Is de vis gerookt met behulp van beukenhout? Dan lees je het woordje ‘beukenhoutrook’ op het etiket als ingrediënt.

Bij het roken komen kankerverwekkende stoffen zoals PAK's (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) vrij, die in vet oplosbaar zijn en door de vis kunnen worden opgenomen. Het gaat om kleine hoeveelheden, vergelijkbaar met die van een stukje vlees dat is aangebrand op de barbecue.

De meeste PAK’s die we binnenkrijgen, kan het lichaam omzetten in onschadelijke stoffen. Een deel kan ook worden opgenomen in het bloed waarna deze stoffen zich ophopen in het lichaam. Eet daarom gerookte haring of andere gerookte vis of vlees met mate, hoogstens een keer per week. Is je vlees of vis aangebrand in de pan of op de barbecue? Snijd dan de zwarte stukjes weg.

Haring is in al zijn varianten een waardevolle bron van gezonde vetzuren, eiwitten, vitamines en mineralen. Zoute haring is rijk aan voedingsstoffen, maar ook aan zout. Verse Hollandse Nieuwe, zure haring en rolmops zijn goede opties voor wie net wat minder zout wil eten. Gerookte haring biedt dezelfde voordelen voor de gezondheid, maar houdt de consumptie van deze vis beperkt vanwege de rookstoffen.

Door haring af te wisselen met andere vissoorten profiteer je optimaal van de gezondheidsvoordelen zonder het nadeel van (te) veel zout binnenkrijgen. Andere soorten gezonde, vette vis zijn: makreel, paling, sprot en zalm.

Goed om te weten: bij vette vis gaat het met name om vis die van nature vet is en niet om vis die vet is na het bakken of frituren, zoals de lekkerbek en kibbeling...

Bronnen: Hartstichting, Voedingscentrum, 24Kitchen, Gezondnu.nl