De harkwesp is Insect van het Jaar 2025

Vol overtuiging wint de harkwesp de verkiezing en is verkozen tot Insect van het Jaar 2025. De harkwesp, vertegenwoordigd door advocate Bénédicte Ficq, kreeg maar liefst 46% van de stemmen. Het doel van de verkiezing is om insecten en hun belang op een positieve manier onder de aandacht te brengen. Dit werkt want insectendeskundige Aglaia Bouma merkt dat de verkiezing steeds populairder wordt.

Vijf bijzondere inheemse insecten, elk bijgestaan door een bekende Nederlander, streden de afgelopen weken om de titel Insect van het Jaar. Een ludiek evenement met een serieuze ondertoon, want insecten zijn onmisbaar voor onze planeet. Ze ruimen afval op, zijn een belangrijke voedselbron voor allerlei andere dieren en bestuiven planten, waaronder veel groenten en fruit. Om waardering voor deze belangrijke dieren te bevorderen, organiseerden Taxon Foundation, EIS Kenniscentrum Insecten, de Nederlandse Entomologische Vereniging en Naturalis Biodiversity Center de ‘Insect van het Jaar’-verkiezing voor de vierde keer. De verkiezing wordt steeds populairder. Dit is onder andere te zien aan de verdubbeling van het aantal stemmen ten opzichte van vorig jaar.

Dit jaar streden de harkwesp, de sneeuwspringer, de kleine knotssprietkever, de gewone perenbladvlo en de schaamluis om de titel − vijf minder bekende soorten die wel een goed verhaal hebben. Hoewel de harkwesp, Bembix rostrata, al vanaf de opening van de stembussen op voorsprong stond, wijzigden de posities van de andere kandidaten veelvuldig na acties en oproepen van hun ambassadeurs.

Presentator Lara Billie Rense reageert op de einduitslag: “Wij, de perenbladvlo en ik, moeten onze meerdere erkennen in de harkwesp en Bénédicte Ficq, een magisch duo, terechte winnaars.” Dichter René Oskam voegt daaraan toe: “Ondanks het onterechte verlies, ben ik trots op de schaamluis.”

Met de eretitel ‘Insect van het Jaar 2025’ volgt de harkwesp drie andere bijzondere soorten op: de veldkrekel, Gryllus campestris, van Maurice Lede (2024), de wc-motmug, Clogmia albipunctata, van Hanna Bervoets (2023) en de waterschorpioen, Nepa cinerea, van Pieter Derks (2022).

De harkwesp met haar opvallend grote, groene ogen, is onze grootste graafwesp. Zij leeft niet in kolonies, maar graaft haar eigen nestjes om daar jongen in groot te brengen. In zo’n nestje legt ze op een gevangen vlieg één ei. Voor de al snel uitkomende larve gaat de zorgzame moeder op zoek naar nieuwe vliegen. De volgende dagen brengt ze steeds meer en grotere prooien naar het nest. In zo’n zeven dagen is de larve volgroeid, spint een cocon en verpopt. De nieuwe harkwesp zal pas volgend jaar uitkomen.

De naam harkwesp verwijst naar de voorpoten van de harkwesp, waar op de scheen een rij stekels staan, die met de poot een soort hark vormen. Die wordt gebruikt om de nesten te graven, maar ook om de opening tussen alle bezoekjes door weer dicht te maken. “Want ironisch genoeg zijn het sommige soorten vliegen die de nestjes van deze vliegenjager bedreigen,” legt Jan Wieringa, insectendeskundige bij Naturalis, uit. “De jongen daarvan lusten die zorgzaam gebrachte voorraad ook wel.”

Harkwespen maken nestjes in open zand en zijn dus beperkt tot natuurgebieden op de zandgronden. In Nederland komt de soort vooral voor in de duinen, maar ze zijn ook op binnenlandse heidevelden te vinden, vooral in Noord-Brabant, de Veluwe en de Utrechtse heuvelrug.

Als Insect van het Jaar 2025 mag de harkwesp op allerlei manieren extra aandacht verwachten. Zo wordt een excursie georganiseerd waarbij heuse entomologen, mogelijk samen met de ambassadeur, op zoek gaan naar de winnaar. Tijdens de excursie mag iemand mee die heeft gestemd. Deze persoon heeft inmiddels een e-mail met uitnodiging ontvangen. Onder de stemmers zijn verder twee boeken verloot: Wie Wat Bewaart (Menno Schilthuizen & Freek Vonk) en Huisgenoten (Aglaia Bouma). Bovendien zal er wetenschappelijk onderzoek worden gedaan aan dit dier en wordt de harkwesp waar mogelijk in het zonnetje gezet.