Drentse Aa is museum | Frisse blik #5

In de Drentse Aa waan je je op het platteland van honderden jaren geleden. “Eigenlijk is dit landschap een soort museum”, vindt Dirk Hilbers, schrijver van de Crossbill natuurreisgidsen. In de serie Frisse blik bekijken we een aantal Nederlandse natuurgebieden door een internationale bril. Want door uit te zoomen, zie je vaak beter wat een gebied bijzonder én belangrijk maakt.

De levensader van de Drentse Aa is het gelijknamige riviertje. “Van bron tot monding stroomt deze op natuurlijke wijze; hij is niet gekanaliseerd of afgedamd. Dat is tegenwoordig behoorlijk uniek.” De beek stroomt door een kleinschalig coulissenlandschap met hooilandjes, akkers, bosjes en singels.

De biodiversiteit is hoog. “Wie in het voorjaar een bezoek brengt aan het gebied moet moeite doen géén orchideeën te zien. Dit beekdallandschap vind je alleen in oost- en zuid Nederland en enkele aangrenzende gebieden in Duitsland en Vlaanderen. Dit zie je nergens anders ter wereld.”

“De Drentse Aa is geen bedacht en aangelegd natuurgebied, maar een landschap ontstaan vanuit een verwevenheid tussen mensen en hun omgeving. Een partnerschap, in goede en slechte tijden.” De mens gebruikte het gebied eeuwenlang, maar moest zich ook schikken naar het landschap.

Op de hogere delen konden gewassen geteeld worden en werd vee gehouden, maar de lagere en nattere delen waren alleen geschikt als hooiland. “Door het extensieve en stabiele landgebruik ontstond een enorm hoge biodiversiteit. Soorten hadden de tijd zich te settelen en aan te passen.”

“Deze innige relatie tussen mens en omgeving is helaas in grote delen van Nederland en Europa gesneuveld in de vorige eeuw.” Door kunstmest, pesticiden en zware landbouwmachines kon de mens het landschap steeds meer naar zijn hand zetten. De Drentse Aa is die ingrijpende veranderingen gespaard gebleven. Het gebied wordt nu alleen niet meer gebruikt door boeren, maar beheerd door natuurbeschermers. “Natuurbeheerders imiteren nu de boeren van vroeger.”

De belangrijkste vraag is nu hoe we in Nederland een verdienmodel én biodiversiteit weer weten te combineren, aldus Hilbers. "Er zijn veel hoopgevende initiatieven, denk bijvoorbeeld aan vezelteelt in moerassige gebieden. Hierbij worden producten voor de bouw geproduceerd, maar vinden dier- en plantensoorten ook hun plek. De Drentse Aa laat zien dat mens en natuur hand in hand konden gaan. Aan ons de taak een nieuwe manier van verwevenheid te vinden.”

Meer informatie over de reisgidsen van Dirk Hilbers is te vinden op zijn website.