Het stinkende paradijs Diependal

In het Hijkerveld ligt een bijzonder vogelgebied, zowel in geschiedenis als in de soorten die je er tegenkomt: Diependal. Het gebied is ingericht om afvalwater van de voormalige aardappelzetmeelfabriek in te kunnen lozen, maar is nu een waar paradijs voor tal van zeldzame dieren, zoals de roodhalsfuut, de wilde zwaan en de otter. Vrijwilliger Hendrik Timmer regelt hier de waterstanden om de omstandigheden perfect te houden voor deze soorten. 

Vlak naast het huidige Hijkerveld werd in 1913 de aardappelzetmeelfabriek van boerencoöperatie van het dorp Oranje opgericht. Het duurde niet lang voordat Avebe (Aardappelmeel Verkoop Bureau) de fabriek overnam. Hierdoor groeide de fabriek enorm en was de vraag naar water steeds groter. 

Voor het extraheren van zetmeel uit aardappels is namelijk veel water nodig. De aardappels worden fijn geraspt en vervolgens meerdere keren uitgespoeld om het zetmeel eruit te winnen. Het water hiervoor haalt de fabriek uit het Oranjekanaal. Tot de jaren 60 werd dit spoelwater of afvalwater linea recta weer terug in het Oranjekanaal geloosd.  

Om te zorgen dat het kanaal niet volledig vervuild raakte, zijn er naast de fabriek een vloeimeer en vloeivelden aangelegd. Het vloeimeer was een laagte in het heidegebied waar nog eens een dijk omheen is gelegd. Dichter bij de fabriek zijn een heel aantal vloeivelden aangelegd. Het water uit de fabriek werd eerst naar het vloeimeer gepompt en stroomde vanuit daar naar de vloeivelden waar alle organische stof (vooral aardappel) uit het afvalwater kon bezinken.  

De overdaad aan organische stof brak af in het water. Dat proces verbruikt zuurstof, dus werd het anaeroob ‘dood’ water waar niet veel in leefde. Wel kwamen er ontzettend veel insecten af op deze stinkende soep. Die insecten trokken dan weer veel insectenetende vogels zoals steltlopers aan. Diependal kreeg hierdoor onder vogelaars de bijnaam ‘het stinkende paradijs’.  

In de jaren ’80 sloot de fabriek en kocht het Drents Landschap dit stuk grond over van Avebe. Na de sluiting is de waterkwaliteit enorm verbeterd. De insecten namen af maar de vissen namen toe. Daarom zie je hier nu ook meer visetende vogels. 

Het Drentse Landschap heeft de vloeivelden en het vloeimeer behouden vanwege de grote natuurwaarde. Nog steeds laten ze water vanuit het Oranjekanaal het gebied in, vrijwilliger Hendrik Timmer beheert het waterpeil tot op de centimeter. Elk vloeiveld kan apart gereguleerd worden en je ziet ook dat ze allemaal in een ander stadium van verlanding zitten. Het ene veld is helemaal volgegroeid met riet, het andere veld is nog één grote plas water. Als de verlanding te ver is gegaan, halen ze het veld weer leeg. 

Diependal staat nu bekend als een waar paradijs voor vogels én vogelaars. De meerderheid van de broedparen roodhalsfuut in Nederland broedt hier. De wilde zwaan die normaal wegtrekt na de winter, broedt hier ook. De otter wordt vaak gespot. Er zitten blauwe kiekendieven, watersnippen en -piepers, baardmannen, kraanvogels, eenden, ganzen, ijsvogels en nog veel meer! 

Kijk zondag 13 april 2025 om 19.25 uur op NPO2 naar de uitzending over het Hijkerveld.