Kleine valeriaan is icoonsoort voor Zuid-Holland

In het Levend Archief verzamelen plantenonderzoekers zaden van duizenden wilde plantensoorten. Voor het project ‘Zorgen voor de natuur van morgen’ heeft ieder provinciaal landschap daarbij één kenmerkende icoonsoort uitgekozen. Voor Zuid-Holland is dat de kleine valeriaan geworden. Verslaggever Jesper Buursink gaat mee met een projectleider van het Zuid-Hollands Landschap en plantenonderzoekers van FLORON op zoek naar dit zeldzame plantje op een bijzondere plek in de Krimpenerwaard.

Een derde van de inheemse Nederlandse flora is bedreigd. Om te voorkomen dat we de genetische diversiteit van deze soorten verliezen is het belangrijk om een back-up te maken, die in de toekomst te gebruiken is voor natuurbehoud en -herstel. Een deel van die collectie zal ook in de beroemde Global Seed vault (zadenbank) op Spitsbergen worden bewaard, in de 'natuurlijke diepvries' van de permafrost (de permanent bevroren bodem).

In het project ‘Zorgen voor de natuur van morgen’ van Het Levend Archief en LandschappenNL is voor iedere provincie een ‘icoonsoort’ gekozen. Deze twaalf icoonsoorten zijn bijzondere plantensoorten die een speciale binding hebben met de provincies. Voor deze icoonsoorten wordt een stappenplan ontwikkeld voor het verzamelen van zaden, opslag en onderzoek in Nijmegen en (waar mogelijk) het versterken van populaties. Met het kiezen van een icoonsoort wordt er aandacht gegeven aan een specifieke plantensoort, en voor Zuid-Holland is dit de kleine valeriaan geworden.

Kleine valeriaan was een veel voorkomende soort in de vochtige hooilanden van een eeuw geleden, maar door ontwatering en intensieve landbouw is de bodem voedselrijk en droger geworden en is dit kleine plantje een zeldzaamheid geworden. En de soort gaat nog verder achteruit omdat er simpelweg teveel mannetjes zijn. Kleine valeriaan is namelijk tweehuizig, wat betekent dat sommige planten alleen maar vrouwelijke bloemen hebben en andere planten alleen maar mannelijke bloemen. Dit voortplantingssysteem voorkomt zelfbestuiving, maar heeft als nadeel dat alleen de vrouwelijke planten zaden produceren.

Wanneer populaties kleiner worden kan het aantal vrouwelijke en mannelijke planten uit balans raken waardoor er minder zaden worden geproduceerd, zeker in populaties waar de vrouwelijke planten sterk in de minderheid zijn. En dit is momenteel het geval in veel populaties in Nederland. Een goede reden om dit mooie plantje met roze schermbloemen in het zonnetje te zetten in de Zuid-Hollandse Krimpenerwaard.